89. posiedzenie Senatu RP

Punkt piętnasty porządku obrad: stanowisko Senatu w sprawie ustawy o rozwoju społeczno-gospodarczym regionów górskich

Sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Senator Jerzy Chróścikowski:

Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!

Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi dotyczące ustawy o rozwoju społeczno-gospodarczym regionów górskich, uchwalonej przez Sejm w dniu 26 lipca 2001 r.

Komisja nasza spotkała się dwukrotnie: pierwsze spotkanie było informacyjne, na drugim obecny był poseł sprawozdawca Dembiński, zostały również przekazane informacje z Biura Legislacyjnego. W trakcie dyskusji zgłoszono bardzo wiele wątpliwości dotyczących tej ustawy, której powstanie w zasadzie jest odpowiedzią na oczekiwania rolników z terenów górskich, jednak nie do końca zgadzaliśmy się, że jest to dobry projekt legislacyjny. Żeby odpowiadał on kryteriom, przy jakich Wysoka Izba raczyłaby uchwalić tę ustawę, należałoby napisać w Senacie nową ustawę. W związku z tym przez Biuro Legislacyjne i przez poszczególnych senatorów zostały wszczęte dalsze prace, aby na dzisiejszym posiedzeniu zgłosić indywidualne poprawki, a Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi przyjęła ustawę bez poprawek.

Parę słów na temat tego, czym ta ustawa się zajmuje. Określa ona warunki i zasady wspomagania aktywizacji i zrównoważonego rozwoju regionów górskich oraz udzielania pomocy rolnikom, samorządom lokalnym, organizacjom pozarządowym i placówkom naukowo-badawczym, umożliwiając optymalne wykorzystanie możliwości rozwoju tych terenów, przy zachowaniu i ochronie środowiska naturalnego. Oczywiście podane są definicje charakteryzujące gospodarstwa, gminy i regiony górskie. Wiele miejsca w tej ustawie zajmuje rozdział 2, dotyczący powołania Agencji Rozwoju Regionów Górskich. W trakcie dyskusji było dość dużo wypowiedzi na temat zasadności powołania takowej agencji. Jeśli chodzi o bezpośrednie wsparcie dla rolników, to ustawa w art. 7 określa, że bezpośrednie dopłaty dla rolników lub członków wspólnot rolniczych prowadzących gospodarstwa mające status gospodarstwa górskiego mogą zostać udzielone w formie ekwiwalentu finansowego w wysokości 10 q żyta na 1 ha powierzchni użytków rolnych, a jednorazowa pomoc dla młodych rolników do czterdziestu lat to równoważnik 10 q żyta na 1 ha powiększony pięciokrotnie.

Tyle, jeśli chodzi o zarys tej ustawy. W drugiej części zgłoszę poprawki osobiście. Dziękuję i w imieniu komisji proszę o przyjęcie ustawy bez poprawek.

Zapytanie Senator Jerzy Pieniążek:

Dziękuję, Panie Marszałku.

Panie Sprawozdawco, nikt nie kwestionuje potrzeby pomocy rolnikom działającym w utrudnionych warunkach: na terenach zalewanych przez wodę, nawiedzanych wichurami, klęskami żywiołowymi, także na terenach górskich. Mam jednak pytanie. Słyszymy, że wielkość dziury budżetowej - niektórzy mówią: przepaści budżetowej - w projekcie budżetu na rok następny wynosi ponad 90 miliardów zł, tu zaś jest zapisane, że środki z budżetu państwa na realizację tej ustawy są określane corocznie w ustawie budżetowej, a ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2002 r., czyli środki te musiałyby być zapisane w projekcie budżetu na rok 2002. Dlatego, biorąc pod uwagę trudną sytuację, pytam: jakie środki są zarezerwowane i czy ta ustawa wręcz jest realna w aspekcie zwrócenia się pana premiera Buzka do prezydenta RP o wetowanie ustaw, które narażają nas na poważne konsekwencje finansowe, kiedy nie ma pieniędzy? Dziękuję.

Odpowiedź Senator Jerzy Chróścikowski:

Panie Senatorze, jeśli chodzi o pańskie pytanie, to myślę, że mogę przedstawić to, co przedstawiciel ministra finansów powiedział na posiedzeniu komisji: że koszt tej ustawy w projekcie musiałby wynosić około 1 miliarda zł. W związku z tym było to pytanie do posłów sprawozdawców, ale nie było konkretnej odpowiedzi. Oczywiście wiadomo, że jeżeli ustawa zostanie przyjęta, to w budżecie państwa muszą się znaleźć środki na zobowiązania wynikające z ustawy. W trakcie obrad komisji uznaliśmy, że przyjmujemy ustawę bez poprawek, a poszczególni senatorowie zgłoszą poprawki, poprzez które będą chcieli wyeliminować pewne nieprawidłowości, na przykład - jak wspominałem wcześniej - powołanie agencji, co pociągnie za sobą dodatkowe koszty. Za chwilę będą zgłaszane wnioski o zastąpieniu agencji istniejącą Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, która ma część tych zadań. Myślę, że jeżeli chodzi o sprawy finansowe, to może dokładniej by je wyjaśnił bezpośrednio pan minister rolnictwa. Dziękuję.

Dyskusja

Senator Jerzy Chróścikowski:

Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!

Debatujemy dzisiaj nad ustawą o rozwoju społeczno-gospodarczym rejonów górskich. Jest to naprawdę oczekiwana ustawa, szczególnie, jak już mówił mój przedmówca, na terenach górskich, może nawet oczekiwania są większe - także na terenach wyżynnych, jako przykład mogę podać mój region, Lubelszczyznę.

Biorąc pod uwagę zapisy w ustawie, które definiują pojęcie regionów górskich i to, jakie gminy i gospodarstwa się tu zalicza, na moim terenie, na Zamojszczyźnie, kąty nachylenia spokojnie się tu mieszczą, można tu spotkać nawet spadki 12 i 15% i wysokość powyżej 250 m.

Rozumiem, że chodzi nam szczególnie o tereny górskie, które mają nie tylko zupełnie inne warunki pracy, ale również, co bardzo ważne, okresy wegetacji różniące się od terenów nizinnych. Ma to wpływ na wielkość plonów i możliwość ich zebrania. Większość z nas była zapewne w górach i wie, jak trudno wysuszyć tam nawet siano, które na terenach nizinnych można pięknie zebrać.

Koszty i nakłady pracy na terenach górskich są bardzo duże. Jak już mówiono wcześniej, dotyczą one na przykład zużycia paliwa czy używanego sprzętu. Na terenach górskich nie da się zbierać zbóż żadnym kombajnem, gdyż nie sposób nim tam wjechać. Wyjątkiem są tereny, na których można go stosować. Większość prac wykonuje się ręcznie. Wydaje mi się, że chyba nam wszystkim bardzo zależy, żeby tereny górskie pozostały zagospodarowane i niewyludnione. Ochrona krajobrazu jest przecież bardzo ważną rzeczą.

Myślę, że wszyscy chcielibyśmy, żeby ta ustawa miała moc prawną i żeby została podpisana przez prezydenta, ale w wersji przedstawionej przez Sejm jest ona nie do przyjęcia. Zgadzam się z tym, co podkreślał w swoich wypowiedziach pan minister, mówiąc, że jest przeciwko takiej ustawie. Uważam, że należy ją poprawić. Musimy dołożyć starań, aby poprawki, które za chwilę zgłoszę w imieniu senatorów Chronowskiego, Chodkowskiego i mojej skromnej osoby, zostały przyjęte przez Wysoką Izbę.

Jedną z najważniejszych poprawek, którą należałoby uwzględnić, jest zastąpienie w tej ustawie Agencji Rozwoju Regionów Górskich Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Pozwolę sobie przytoczyć parę faktów odnośnie do tej agencji. Po prostu można je tylko ustawowo zapisać. Tworzenie od podstaw nowej instytucji w postaci Agencji Rozwoju Regionów Górskich wraz z oddziałami terenowymi nie ma większego uzasadnienia ze względów merytorycznych i ekonomicznych. Jej funkcje z powodzeniem mogłaby spełniać Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa poprzez swoje oddziały regionalne, działające w województwach podkarpackim, małopolskim, świętokrzyskim, dolnośląskim Przemawiają za tym następujące względy.

Jeśli chodzi o oddziały terytorialne agencji, to zostały już one powołane obligiem ponieważ ma to być agencja płatnicza, która będzie realizowała w większości program SAPARD. W związku z tym dotychczasowe zadania Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji lub przewidziane dodatkowo w ramach programu SAPARD w znacznej części pokrywają się z zadaniami Agencji Rozwoju Regionów Górskich, proponowanymi w art. 6 niniejszej ustawy.

Realizowane obecnie, w ramach zadań statutowych, przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wsparcie obejmuje realizację na obszarach wiejskich przedsięwzięć w zakresie: powiększania areału gospodarstw rolnych - pkt 1 lit. e; rozwoju infrastruktury technicznej - pkt 7, czyli budowa kanalizacji, oczyszczalni ścieków, wysypisk śmieci, oraz pkt 8, czyli budowa dróg i wodociągów; agroturystyki - pkt 10; tworzenia miejsc pracy - pkt 12.

Po rozpoczęciu programu SAPARD, w którym Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa będzie pełnić rolę agencji wdrażającej i płatniczej, zakres pomocy zostanie rozszerzony i obejmie dodatkowe wsparcie dla: zaopatrzenia w energię ze źródeł odnawialnych - pkt 3 - w ramach działania trzeciego "Rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich"; rozwoju rękodzielnictwa - pkt 11 - w ramach działania czwartego "Różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich"; zalesiania - pkt 1 lit. c - w ramach działania piątego "Programy agrośrodowiskowe i zalesianie".

Agencja ma bogate doświadczenia we wdrażaniu różnych form pomocy i stosowane procedury, które mogą być wykorzystane do realizacji tych form pomocy przy uwzględnieniu specyfiki regionów górskich.

Agencja znajduje się obecnie w trakcie akredytacji jako Agencja SAPARD. Przygotowanie do tego wymagało stworzenia odpowiedniej organizacji i opracowania szczegółowych procedur wdrożeniowych, finansowych i kontrolnych, zgodnie z wymogami Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie gwarantującymi prawidłowe i zgodne z przeznaczeniem wykorzystywanie funduszy Unii Europejskiej. Fundusz ten będzie ważnym źródłem finansowania przekształceń strukturalnych po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Znajomość procedur obowiązujących w Unii Europejskiej jest ważnym argumentem przemawiającym za Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w sytuacji, gdy zgodnie z art. 14 omawianej ustawy przewiduje się wykorzystanie źródła finansowego w postaci pomocowych źródeł zagranicznych. Myślę, że tych kilka słów uzasadnienia wystarczy.

Poprawek nie będę czytał, bo są one dość obszerne. W zasadzie napisaliśmy z kolegami nową ustawę, ale ponieważ nie można złożyć nowej ustawy, w związku z tym w punktach wypisujemy, co skreślamy, a co dodajemy - w sumie jest to kilkanaście poprawek.

Jest też kilka poprawek doprecyzowujących. Zostawiamy w ustawie zapisy dotyczące art. 7, bo gdybyśmy wszystko chcieli wykreślić, nie byłoby można pokazać, że jest jakieś wsparcie. Reszta zadań będzie wymagała rozporządzenia Rady Ministrów określającego szczegółowe zasady ich realizacji, no i oczywiście środków z budżetu państwa, jeśli będzie je na to stać.

Dziękuję bardzo i proszę o poparcie. Składam poprawki na ręce pana marszałka.