61. posiedzenie Senatu RP

Punkt siódmy: stanowisko Senatu w sprawie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej

Senator Jerzy Chróścikowski:

Panie Marszałku! Panie i Panowie Senatorowie!

Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Samorządu Terytorialnego i Administracji Państwowej w sprawie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Uchwalona przez Sejm ustawa zawarta w druku nr 1498, będąca inicjatywą rządową, jest aktem porządkującym prawo w sferze regulowanej dotychczas ustawą z dnia 31 stycznia 1989 r. o opłacie skarbowej. Opłata skarbowa pobierana była od czynności cywilnoprawnych oraz od czynności organów administracji, a stawki i zwolnienia określało rozporządzenie ministra finansów z dnia 9 grudnia 1994 r.

Regulacja ta nie spełniała wymogów wynikających z art. 217 Konstytucji RP, stanowiących o obowiązku określenia stawek, ulg i zwolnień o charakterze danin publicznych w akcie rangi ustawowej. Z tych względów przepisy zawarte w dotychczasowej ustawie oraz w wymienionym rozporządzeniu wykonawczym zostaną ujęte w dwóch aktach tejże ustawy - w ustawie o opłacie skarbowej i ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych. Takie rozwiązanie, oprócz spełnienia wymogów konstytucyjnych, wpływa korzystnie na przejrzystość i rzetelność systemu prawa.

Przedmiotem niniejszej ustawy jest doraźny i profesjonalny obrót rzeczami i prawami majątkowymi, niezwiązany z szeroko rozumianą działalnością gospodarczą. W tym zakresie ustawa dokonuje wyraźnego podziału i wyklucza nakładanie się opodatkowania z tytułu podatku VAT i podatku od czynności cywilnoprawnych. Zgodnie z przepisem art. 2 pktu 4 nie podlegają bowiem opodatkowaniu czynności cywilnoprawne, jeżeli jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest zwolniona od tego podatku.

Wyznaczając zakres przedmiotowy opodatkowania, zamieszczono w art. 1 ust. 1 pkcie 1 ustawy zamknięty katalog czynności cywilnoprawnych, które podlegają podatkowi. Enumeratywnie wyliczone zostały czynności cywilnoprawne, w tym umowy nazwane, zdefiniowane w przepisach kodeksowych bądź w innych ustawach. Wykluczy to możliwość opodatkowania innych umów czy czynności w swojej istocie wyczerpujących postanowienia umów nazwanych objętych opodatkowaniem.

Podatkowi podlegają ponadto zmiany wskazanych umów, jeżeli powodują podwyższenie podstawy obliczenia podatku, a także orzeczenia sądów oraz ugody, jeżeli wywołują skutki takie jak czynności cywilnoprawne. Obowiązek podatkowy ciąży solidarnie na stronach czynności oraz na spółce mającej osobowość prawną w przypadku podwyższenia kapitału.

W zakresie podstawy opodatkowania ustawa zawiera regulacje odnoszące się do poszczególnych czynności prawnych, przy czym zasadą jest obliczanie tej podstawy w oparciu o wartość rynkową przedmiotu czynności.

Jeśli chodzi o wysokość podatku, to obniżono go z 5% do 2% stawki w odniesieniu do czynności cywilnoprawnych, których przedmiotem są nieruchomości, rzeczy ruchome lub prawo użytkowania wieczystego. Stawkę tę zrównano z obowiązującą dotychczas stawką odnoszącą się do czynności cywilnoprawnych, których przedmiotem jest własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego. Zwolnienia od podatku - zarówno podmiotowe, jak i przedmiotowe - obejmują dotychczasowe regulacje.

Organami podatkowymi właściwymi w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych mają być urzędy skarbowe. Dotychczasowa opłata skarbowa, zgodnie z ustawą z dnia 26 listopada 1998 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2000, jest dochodem własnym gminy. Ustawa, o której tu mowa, nie zawiera przepisu wskazującego, czyim dochodem jest podatek od czynności cywilnoprawnych. Ma ona wejść w życie z dniem 1 stycznia 2001 r., dlatego prawdopodobnie ustawodawca nie wprowadza odpowiednich zmian do obowiązującej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Pamiętać jednak należy o konieczności uchwalenia do końca bieżącego roku regulacji wskazującej to, o czym mówimy.

Ustawa nie jest w całości zgodna ze wszystkimi dyrektywami unijnymi, na co wskazuje opinia Komitetu Integracji Europejskiej. Pełna harmonizacja wymaga zmian kodeksów cywilnego i handlowego w celu dostosowania instytucji prawa spółek do rozwiązań Unii Europejskiej, co umożliwi harmonizację prawa na płaszczyźnie wzajemności w momencie uzyskania przez Polskę statusu kraju członkowskiego.

Podczas prac komisji zgłoszono dziewiętnaście poprawek. Są to w większości poprawki legislacyjne, ale jeśli państwo senatorowie pozwolą, wyjaśnię je po kolei.

Poprawka pierwsza, do art. 1 ust. 1 pktu 1, koryguje niewłaściwie zredagowany przepis, wskazując czynność prawną podlegającą podatkowi.

Jeśli chodzi o poprawkę drugą, dotyczącą art. 1 ust. 1 pktu 2, ma ona na celu zastąpienie zwrotu potocznego określeniem prawnym.

Poprawka czwarta, do art. 1 ust. 5, ma na celu wprowadzenie jednoznacznego, niebudzącego wątpliwości interpretacyjnych, rozstrzygnięcia dotyczącego stosowania przepisów o podatku od czynności cywilnoprawnych w przypadkach, gdy polska spółka ma wspólnika zagranicznego.

Jeśli chodzi o poprawkę piątą, to zmierza ona do zastąpienia wyrażenia potocznego ustawowym określeniem naszego kraju.

Poprawka szósta, do art. 3 ust. 1 pktu 1, zastępuje wyrażenie potoczne określeniem ustawowym.

Jeśli chodzi o poprawkę siódmą, do art. 3 ust. 1 pktu 2, to zmierza ona do ujednolicenia momentu powstawania obowiązku podatkowego w przypadku podwyższania kapitału spółki. Będzie on powstawał w momencie podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału zarówno wtedy, gdy podwyższenie to następuje w drodze zmiany umowy spółki, jak i wtedy, gdy następuje na podstawie dotychczasowych postanowień umowy.

Poprawka ósma, do art. 6 ust. 6, usuwa niewłaściwe wyrażenie, zastępując je określeniami użytymi w innych przepisach tej ustawy.

Poprawka dziewiąta, do art. 7 ust. 1 pktu 3, koryguje niewłaściwie zredagowany przepis.

Jeśli chodzi o poprawkę dziesiątą, do art. 7 ust. 1 pktu 4, to koryguje ona niewłaściwie zredagowany przepis.

Poprawka jedenasta doprecyzowuje przepisy art. 7 ust. 1 pktu 9 lit. a i b.

Poprawka dwunasta, do art. 7 ust. 1 pktu 9 lit. d, ma charakter redakcyjny i ujednolica określenie użyte w ustawie.

Poprawka trzynasta, do art. 7 ust. 2, ma charakter doprecyzowujący i nie zmienia treści merytorycznej przepisu.

Poprawka czternasta, do art. 7 ust. 3 pktu 2, koryguje oczywisty błąd.

Poprawka piętnasta, do art. 8 pktu 1, ma charakter redakcyjny.

Poprawka szesnasta, dotycząca art. 9 ust. 2, likwiduje przecinek, który zmienia wbrew intencjom ustawodawcy sens przepisu dotyczącego zwolnień podatkowych. Według komisji, jest to poprawka bardzo ważna merytorycznie i zmienia sens tego zapisu, dlatego należałoby ją wprowadzić.

Poprawka siedemnasta, dotycząca art. 9 pktu 11, rozszerza zakres przepisu dotyczącego przedmiotowych zwolnień podatkowych, obejmując nim również jednostki budżetowe. Przywraca tym samym rozwiązanie obowiązujące w dotychczasowych przepisach.

Poprawka osiemnasta, dotycząca art. 12 ust. 2, wprowadza poprawną nazwę właściwego urzędu skarbowego.

I ostatnia, dziewiętnasta poprawka, dotycząca art. 15, naprawia błąd polegający na braku podstawy prawnej do pomniejszenia należnego podatku od czynności cywilnoprawnych o zapłaconą opłatę skarbową w przypadkach przekształceń prawnych w spółkach oraz zmian umów spółki. Przepis ma charakter przejściowy.

Poprawki zostały przyjęte większością głosów, przy czym innych nie było. W imieniu komisji proszę o przyjęcie wymienionych poprawek. Dziękuję.