Dziś czcimy zwycięstwo rolników Dziś czcimy zwycięstwo rolników

Nasz Dziennik 2023-05-14

W Warszawie odbyły się ogólnopolskie obchody związane z 42. rocznicą rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Dziś czcimy zwycięstwo rolników, którzy przez wiele lat walczyli o swoje prawa do posiadania związku zawodowego – powiedział zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma.

W niedzielę w Warszawie odbyły się ogólnopolskie obchody związane z 42. rocznicą rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”. Rozpoczęły się złożeniem wieńców przed tablicą pamiątkową poświęconą NSZZ RI „Solidarność” przy budynku Domu Chłopa na pl. Powstańców Warszawy. W siedzibie Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi odbyła się konferencja rocznicowa.

„To był radosny dzień wielkiego zwycięstwa, pełen uniesienia, entuzjazmu i wielkiej nadziei na lepszą przyszłość. Dziś wdzięcznym wspomnieniem obejmuję bohaterów tamtych wydarzeń oraz wszystkich działaczy niezależnego ruchu chłopskiego, którzy walczyli o niezbywalne prawa mieszkańców polskiej wsi, a tym samym o wolną i demokratyczną Polskę” – napisał do uczestników prezes PiS Jarosław Kaczyński w liście odczytanym przez senatora Jerzego Chróścikowskiego, przypominając datę 12 maja 1981 r. Tego dnia oficjalnie zarejestrowano NSZZ Rolników Indywidualnych „Solidarność”.

„Jan Paweł II powiedział, że »Solidarność to jeden z drugim, a nie przeciw drugiemu«. Jako rolnicy musimy o tym pamiętać. Musimy się jednoczyć i budować wspólnotę. Łączy nas dobro naszego rolnictwa. Wtedy, 42 lata temu, ten ruch zwyciężył. Komuniści myśleli, że to »niezależny ruch chłopski« to tylko hasło, a »Solidarność« Rolników Indywidualnych pokazała, że można i trzeba walczyć w tej wielkiej sprawie” – powiedział obecny na konferencji minister rolnictwa i rozwoju wsi Robert Telus.

„Dzisiejsze spotkanie odbywa się w 42. rocznicę rejestracji NSZZ Rolników Indywidualnych »Solidarność«, ale pamiętając o 12 maja, nie czcimy oczywiście, że tego dnia komunistyczny sąd zgodził się, żeby istniały rolnicze związki, ale czcimy zwycięstwo rolników, którzy przez wiele lat walczyli o swoje prawa do posiadania reprezentującego ich związku zawodowego. Okupione to było wielkim wysiłkiem rzesz rolniczych oraz protestami w Ustrzykach, Rzeszowie i Bydgoszczy, staraniami ks. kard. Wyszyńskiego i polskiego duchowieństwa. Związek udało się zarejestrować, ale komunistyczne władze już wiedziały, że zostanie wprowadzony stan wojenny i wkrótce rozprawi się z »Solidarnością«. Dla władz PRL rejestracja RI »Solidarność« była kłopotliwa. Było to jeden z powodów utraty stanowiska I Sekretarza KC PZPR przez Stanisława Kanię, bo Moskwa oponowała przeciw jakimkolwiek koncesjom na rzecz rolników” – powiedział zastępca prezesa IPN dr Mateusz Szpytma.

„Polska była jedynym krajem komunistycznym, w którym kolektywizacja rolnictwa się nie powiodła. Rolniczej »Solidarności« nie byłoby jednak, gdyby nie było indywidualnego rolnictwa w PRL, które mimo starań komunistów w latach stalinowskich oraz w czasach Gomułki i Gierka skutecznie oparło się kolektywizacji. Dzięki rolniczej »Solidarności« ruch przemian z lat 1980-81 nie ograniczył się wyłącznie do inteligencji i robotników, lecz stał się ruchem ogólnonarodowym, ponieważ objął wszystkie grupy społeczne, włącznie z rolnikami” – wskazał.

Podpisano list intencyjny pomiędzy NSZZ RI „Solidarność” oraz Instytutem Pamięci Narodowej dotyczący gromadzenia materiałów archiwalnych związanych z działalnością NSZZ RI „Solidarność”.

„Kilka lat temu IPN powołał projekt »Archiwum pełne pamięci«, którego celem jest ocalenie od zapomnienia i zniszczenia dokumentów ukazujących losy Polaków w okresie II wojny światowej i w PRL. Dziś podpisaliśmy porozumienie pomiędzy IPN a NSZZ Rolników Indywidualnych »Solidarność« – akt dobrej woli związku i przyłączenia się do naszego projektu. Dotyczy ono gromadzenia materiałów archiwalnych związanych z działalnością związku. Bez udziału tej organizacji nie uda się nam ocalić tego dziedzictwa, które w PRL często było rozproszone w prywatnych rękach osób związanych z niezależnym ruchem chłopskim. To właśnie bohaterowie tamtych wydarzeń, ich rodziny, przyjaciele mieli ukryte materiały – tak ważne i cenne dla dla historyków i przyszłych pokoleń” – powiedziała dyrektor Archiwum IPN dr Marzena Kruk.

Po uroczystościach odbył się panel dyskusyjny „NSZZ RI »Solidarność«: Przeszłość, teraźniejszość, przyszłość”. Przed siedzibą Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi IPN zorganizowała wystawę „Tu rodziła się »Solidarność« Rolników”. Obchody zostały objęte honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

Powstanie „Solidarności” było jednym z najważniejszych wydarzeń końca XX w. w historii Polski. Od początku wspierali ją polscy rolnicy. Rejestrując NSZZ „Solidarność”, komuniści nie zgodzili się na rejestrację podobnego związku rolników. Jego statut został złożony w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie już 24 września 1980 r. Wśród najważniejszych postulatów ludności wiejskiej znalazły się: prawo do swobodnego zrzeszania się w niezależnych związkach zawodowych, poszanowanie przez komunistyczne władze prawa do własności ziemi, swobodny obrót własnością ziemską, zrównanie w prawach gospodarstw rolników indywidualnych z uprzywilejowanymi dotąd państwowymi gospodarstwami rolnymi (PGR), ujednolicenie praw socjalnych na wsi i w mieście, reforma szkolnictwa wiejskiego oraz poszanowanie wolności religijnej. Po wielomiesięcznych staraniach 19 lutego 1981 r. w Rzeszowie władze PRL podpisały porozumienie z przedstawicielami rolników indywidualnych. Drugie z porozumień podpisano 20 lutego tego samego roku w Ustrzykach Dolnych. Dziś są one nazywane przez historyków Konstytucją Polskiej Wsi. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Rolników Indywidualnych „Solidarność” został zarejestrowany 12 maja 1981 r. przez Sąd Wojewódzki w Warszawie. Pierwszym przewodniczącym był Jan Kułaj (1958-2020) – rolnik z Cieszacina Wielkiego (ob. podkarpackie).

Szacuje się, że w działalność związku zaangażowanych było nawet 800 tysięcy osób. Działalność ta została oficjalnie zawieszona 13 grudnia 1981 r. – wraz z wprowadzeniem stanu wojennego, lecz funkcjonował on w warunkach konspiracji. Ponownie zarejestrowany został w kwietniu 1989 r.

APW, PAP