Senat o rolnictwie

Chłopska Droga 2008-01-13

Staraniem Senackiej Komisji Rolnictwa i Ochrony Środowiska i jej przewodniczącego, senatora Jerzego Chróścikowskiego - Senat RP przeprowadził 18 grudnia ważną dla naszego rolnictwa i jego przyszłości konferencję. Poświęcono ją finansowemu wsparciu rolnictwa i obszarów wiejskich w latach 2007-2013.

Temat istotny wielce, zarówno w perspektywie zamiaru dokonania przez Unię Europejską, na wiosnę roku 2009, gruntownego przeglądu wspólnej polityki rolnej Unii, jak i toczącej się dyskusji, czy ogromne środki, jakie otrzymuje i otrzyma nasze rolnictwo faktycznie poprawi jego konkurencyjność.

A rozmiary środków przyrosły wręcz skokowo.

Jeszcze w roku 2004 udział wydatków na rolnictwo w budżecie naszego kraju wynosił 2,89 proc. (5,7 mld zł), a w roku 2007 wzrósł on do 6,67 proc. (17,1 mld zł). Co może lepiej świadczyć o wielkości wysiłku finansowego, jaki podjęliśmy dla modernizacji naszego rolnictwa?

Pierwszą część konferencji stanowiła seria wystąpień szefów jednostek państwowych bezpośrednio realizujących działania i wypłaty dla rolnictwa i jego modernizacji. Janusz Mikuła - podsekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego podkreślił, że działania MRR nakierowane są na realizację priorytetów składających się na rozwój obszarów wiejskich: różnicowanie działalności gospodarczej, rozwój przedsiębiorczości, zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej obszarów wiejskich, wzrost konkurencyjności gospodarstw rolnych, rozwój i poprawa infrastruktury technicznej i społecznej na obszarach wiejskich i wzrost jakości kapitału ludzkiego oraz aktywizacja zawodowa mieszkańców wsi. Przypomniał programy operacyjne realizujące te działania i podkreślił, że ich ogół przewiduje wydatkowanie aż 67,3 mld euro. Wszystkie te programy nie tylko wspierają obszary wiejskie, ale wzmacniają nasze rolnictwo.

Leszek Droździel - prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa opisał jej działania w realizacji wspólnej polityki rolnej i wsparciu przekształceń naszej wsi. Szczegółowo przedstawił efekty i płatności programu SAPARD, płatności bezpośrednich (tylko w ramach tego działania od początku naszego członkostwa w Unii do końca listopada wypłacono aż 27,5 mld euro). Co ważne, wskazał precyzyjne dane dokumentujące stałą poprawę sprawności dokonywania tych wypłat Ich kwota będzie z każdym rokiem wzrastała.

Stanisław Kamiński - prezes Agencji Rynku Rolnego przedstawił mechanizmy interwencji na rynku rolnym.

Bliżej wyjaśnił zmiany w pracy Agencji, która przesuwa główny ciężar swych działań z instrumentu, jakim są zakupy interwencyjne (szczególnie: zbóż, cukru i masła) na rzecz wypłat związanych z refundacjami eksportowymi. Kwoty tych refundacji w ciągu ostatnich trzech lat wzrosły kilkukrotnie i mimo postępującej redukcji stawek refundacyjnych - nie słabnie zainteresowanie eksporterów tym instrumentem. W ciągu tych lat Agencja wydała na te refundacje ponad 1,4 mld złotych. W ramach tego mechanizmu wyeksportowano 0,5 mln ton samego tylko cukru.

Bardzo ważne są działania Agencji dotyczące ważnego i wymagającego przekształceń rynku mleka. Przemiany te Agencja realizuje przy pomocy instrumentu wykupywania indywidualnych ilości referencyjnych od tych producentów rolnych, którzy nie zamierzają z nich korzystać. Realizując to działanie, do końca roku 2007, Agencja wypłaciła 15 tysiącom rolników łącznie 117 mln złotych.

Podobnie poważne są działania i wypłaty Agencji w zakresie restrukturyzacji produkcji cukru w Polsce. Agencja realizuje też działania na rynku produkcji tytoniu, skrobi ziemniaczanej, oraz w zakresie przechowywania

produktów. Prowadzi dopłaty do spożycia mleka w placówkach oświatowych - dopłaciła już do 150 mln szklanek mleka. Dostarcza żywność organizacjom charytatywnym. Łącznie Agencja administruje aż 63 mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej UE i ma poważny wkład nie tylko w stabilizację polskiego rynku rolnego, ale i perspektywę jego trwałego wsparcia i konkurencyjności.

Ministra Marka Sawickiego - przebywającego w Brukseli - zastąpił wiceminister Krzysztof Ardanowski. Wobec prób podważenia dotychczasowej Wspólnej Polityki Rolnej UE i planu pełnych dopłat unijnych dla naszego rolnictwa w roku 2013 - przypomniał, że Wspólna Polityka Rolna jest w interesie polskiego rolnictwa, a próby renacjonalizacji Wspólnej Polityki Rolnej są sprzeczne z naszymi interesami. Nie możemy pogodzić się z rezygnacją ze Wspólnej Polityki Rolnej, bo jeszcze nie skorzystaliśmy z niej w takim stopniu jak kraje "starej" Unii, a nasze gospodarstwa nie wypracowały sobie jeszcze odpowiedniej konkurencyjności.

Dyskusję wypełniły zagadnienia o różnym znaczeniu.

Począwszy od odnotowania poważnego wzrostu cen nawozów mineralnych, aż po problematykę przeciwdziałania obniżaniu się poziomu i odpływu wód gruntowych (w Polsce zatrzymujemy tylko 6 proc. Wód - aż 94 proc. po prostu odpływa do morza).

Niezbilansowanie naszego rynku rolnego nie powinno zbytnio koncentrować naszej uwagi. Niezbilansowany jest rynek rolny w całej Unii Europejskiej, a szerokie działania interwencyjne i naturalne ruchy cen (np. ceny zbóż rosną tak bardzo, że to one najlepiej zlikwidują w Polsce problem nadprodukcji wieprzowiny) stopniowo likwidują ten problem.

Dalsza perspektywa Wspólnej Polityki Polnej nie rysuje się wyraźnie - będzie ona określana przez interesy koalicji różnych krajów. Widać jednak niektóre jej elementy. W Unii wydaje się już przesądzone np. traktowanie gospodarstw rolnych przekraczających powierzchnię 300 hektarów - nie jak zwykłych gospodarstw mających prawo do unijnej pomocy i dopłat, a jak przedsiębiorstw, które nie powinny otrzymywać żadnej pomocy. Ten kierunek myślenia szybko spełni się w regulacjach unijnych i krajowych.

Nie ma dziś precyzyjnej odpowiedzi o pożądany kierunek zmian rolnictwa w Polsce. Być może warto przypominać sobie niedawne doświadczenia innych krajów (np. rozwoju w Hiszpanii produkcji oliwek), ale jakie ma to znaczenie w sytuacji gdy na rynek żywności wkraczają kraje dysponujące ogromnym areałem ziemi uprawnej? Brazylia ma ponad 32 razy więcej ziemi uprawnej niż Polska i 4 razy więcej niż Unia Europejska! Jak sprostać tak ogromnej konkurencji nadciągającej nieuchronnie w miarę liberalizacji światowego handlu? Biorąc pod uwagę znaczną niestabilność rynku rolnego, byłoby błędem gdyby Polska postawiła tylko na jeden kierunek produkcji rolnej. Tylko utrzymywanie wielu kierunków tej produkcji daje nam perspektywę większej stabilności naszego rolnictwa.

Brazylia i inne kraje wchodzące na światowy rynek rolny mogą odegrać na nim decydującą rolę swymi uprawami zbóż. Nie musi to jednak oznaczać destabilizacji tego rynku - świat potrzebuje coraz więcej żywności. W ciągu najbliższych 30 lat potrzebne jest podwojenie jej produkcji. A już dzisiaj widać, że nasze rolnictwo i przetwórstwo rolne warto skoncentrować na produkcji żywności bardzo wysokiej jakości, walczyć o wypełnienie "górnej półki" - rynku najdroższych, ekologicznych, atestowanych produktów żywnościowych. Polska wieś, w tym też jej mniejsze gospodarstwa, może się dostosować do tych światowych przemian. To jak sami sprawnie przystosujemy się do tych przemian i wykorzystamy strategiczne szansę - określi naszą konkurencyjność. Wszystkie instrumenty działań pomocowych dla rolnictwa winny być ocenione według tego jak sprzyjają wykorzystaniu tej szansy.