Spółdzielczość mleczarska przed wyzwaniami

Agro Serwis 2019-12-16

Targi Mleczarskie MLEKO-EXPO na stałe weszły już do kalendarza najważniejszych imprez branży rolno-żywnościowej. Tegoroczna, 28. edycja Targów miała miejsce w dniach 27-29 listopada tradycyjnie już w Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Impreza organizowana przez Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich Zw. Rew. odbywała się pod honorowym patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi i współfinansowana była z Funduszu Promocji Mleka. Chociaż Targi to impreza przeznaczona przede wszystkim dla konsumentów, mająca na celu propagowanie spożycia mleka i jego przetworów, to była też okazją uhonorowania najlepszych spółdzielni mleczarskich, wyróżnionych produktów mleczarskich oraz wybitnych producentów mleka.

Otwierając XXVIII Targi MLEKO-EXPO, których hasłem było „Mleczne Dary Natury," prezes zarządu KZSM Zw. Rew. Waldemar Broś, gospodarz imprezy, powitał gości, wśród których byli przedstawiciele władz państwowych i organizacji branżowych związanych z mleczarstwem m.in.: minister rolnictwa i rozwoju wsi Jan Krzysztof Ardanowski, Czesław Siekierski - poseł do Parlamentu Europejskiego, przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego, Jerzy Chróścikowski - przewodniczący Senackiej Komisji Rolnictwa, a także reprezentanci instytucji związanych z rolnictwem i produkcją mleka. Gości Targów przywitał też tańcami polskimi Zespół Pieśni i Tańca ,,WETA" przy współpracy z regionalnym Ośrodkiem Kultury Domem Środowisk Twórczych w Łomży.

W czasie uroczystego otwarcia imprezy uhonorowano również zwycięzców rankingu KZSM najlepszych spółdzielni mleczarskich.

Statuetki Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dla 10 najlepszych spółdzielni w 2018 roku otrzymały: 1. Spółdzielnia Mleczarska „Mlekovita" w Wysokiem Mazowieckiem, 2. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Giżycku, 3. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Sierpcu, Ą. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole, 5. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Bieruniu, 6. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska we Włoszczowie, 7. Moniecka Spółdzielnia Mleczarska w Mońkach, 8. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kosowie Łąckim, 9. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska WART-MILK w Sieradzu, 10. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska GARWOLIN w Woli Rębkowskiej.

Pucharami Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa i statuetkami Prezesa Związku Pracodawców Eksporterów i Importerów Produktów Mleczarskich nagrodzono 10 największych spółdzielczych eksporterów w 2018 r. wg rankingu KZSM: 1. Spółdzielnia Mleczarska „Mlekovita" w Wysokiem Mazowieckiem, 2. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Giżycku, 3. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Kole, 4. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska we Włoszczowej, 5. Spółdzielnia Mleczarska w Łapach, 6. Spółdzielnia Mleczarska w Gostyniu, 7. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Bieruniu, 8. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Sierpcu, 9. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnym- stawie, 10. Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Skierniewicach.

Minister Jan Krzysztof Ardanowski - gratulując przedstawicielom nagrodzonych firm - podkreślił wyjątkową wagę spółdzielczości jako formę samoorganizacji producentów żywności, która sprawdziła się w wielu krajach Europy i pozwala spółdzielcom sprawnie funkcjonować na coraz trudniejszym, globalizującym się rynku, a także zapewniać rolnikom godziwe dochody z ich produkcji. Jednocześnie przypomniał, że praca w strukturach spółdzielczych to służba, o czym czasem zapominają ich zarządy.

- Spółdzielnie nie mogą być „wydmuszkami" rządzonymi niepodzielnie przez zarządy, one są własnością spółdzielców i kierujący spółdzielniami z woli i wyboru spółdzielców muszą o tym pamiętać. A spółdzielczość powinna być wzorem uczciwego, demokratycznego i sprawnego działania - powiedział szef resortu rolnictwa.

O spółdzielczości na spotkaniu z ministrem

Temat roli i zadań spółdzielczości w produkcji rolniczej minister Ardanowski kontynuował podczas spotkania z przedstawicielami spółdzielni mleczarskich, które odbyło się po uroczystym otwarciu targów. Zapowiedział, że resort podejmie w najbliższym czasie różnego rodzaju akcje promowania etycznych zachowań w biznesie, przestrzegania moralności i dobrych obyczajów. Ponadto szef resortu rolnictwa zauważył problem, jakim jest kwestionowanie praw człowieka do użytkowania zwierząt. Opacznie rozumiane przez przedstawicieli ruchów obrońców praw zwierząt zasady użytkowania mlecznego krów jako ich „dręczenie" i „wykorzystywanie" może wpłynąć negatywnie na poziom spożycia mleka w polskim społeczeństwie. A ono jest wciąż, jak mówił podczas otwarcia Waldemar Broś, niezadowalające (w przeliczeniu na mleko ok. 2001 rocznie na osobę), nie tylko ze względu na perspektywy rozwoju sektora mleczarskiego w naszym kraju, ale przede wszystkim na rolę, jaką produkty mleczarskie odgrywają w racjonalnym żywieniu oraz zdrowiu człowieka, szczególnie dzieci i młodzieży. Minister Ardanowski wspomniał, że zagrożeniem dla polskiego mleczarstwa są także handlowe umowy międzynarodowe, jakie zawiera Komisja Europejska, m.in. z krajami Ameryki Południowej (umowa Mercosur), które są dużymi producentami artykułów żywnościowych.

Podczas spotkania podejmowano też aktualny problem „mleka bez GMO". Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom konsumentów, spółdzielnie zaopatrują rynek również w mleko pozyskane od krów karmionych paszami bez GMO. W związku z nowymi przepisami, dotyczącymi znakowania żywności bez GMO, minister poinformował również, że te spółdzielnie mleczarskie, które mają zapasy opakowań z oznakowaniem „BEZ GMO" - niezgodne z Ustawą z dnia 13 czerwca 2019 r. o oznakowaniu produktów wytworzonych bez wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych - mogą wykorzystać zapasy tych opakowań do pół roku od dnia wejścia w życie tej ustawy.

Najważniejsze problemy

W dalszej części spotkania dyskutowano na temat aktualnych problemów spółdzielczości mleczarskiej. Ryszard Masalski, prezes OSM Maluta w Nowym Dworze Gdańskim, przedstawił trzy - najważniejsze obecnie dla spółdzielców - bloki programowe. Jak mówił, na rynku jest coraz ciaśniej, nasze mleczarstwo może mieć coraz większe problemy z upłynnieniem nadwyżek produkcji poprzez eksport. Wiele krajów broni się przed importem żywności, rośnie patriotyzm konsumencki. Dlatego pilnie potrzebna jest strategia wspólnych działań, na przykład w formie związku gospodarczego spółdzielni, na rzecz rozwijania eksportu, zdobywania nowych rynków zbytu - apelował prezes Maluty.

Drugim ważnym zespołem problemowym, jest „mleko bez GMO". Trzeba zwrócić uwagę na niedostateczne informowanie konsumentów o tym, że co potwierdzają badania, a także wiedza na temat fizjologii żywienia krów, iż w mleku zwierząt nawet żywionych paszami z roślin modyfikowanych genetycznie nie ma GMO, gdyż białko roślin w procesie trawienia jest rozkładane, a z uzyskanych aminokwasów w organizmie krowy syntetyzowane są „całkiem nowe", różne od tych zjedzonych przez zwierzę, białka mleka. Oczywiście mleczarnie mogą, na życzenie konsumentów, dostarczać mleko i produkty mleczarskie wytworzone z mleka krów żywionych paszami bez GMO, tyle, że jeśli coraz większa liczba konsumentów będzie chciała kupować produkty bez GMO, skąd wziąć tyle paszy bez roślin modyfikowanych genetycznie? Lepiej - uważał prezes Masalski - edukować konsumentów niż zabiegać o takie pasze i zwiększać koszty produkcji mleka.

Trzecia ważna grupa mleczarskich problemów to skomplikowane relacje przetwórca - handel - konsument, które sprawiają, że spożycie mleka i jego przetworów w naszym kraju nie rośnie tak, jakby tego sobie życzyli nie tylko mleczarze, ale przede wszystkim lekarze i dietetycy. Mimo iż koszty produkcji mleka rosną, w ślad za wzrostem cen energii i pracy, wzrosnąć więc musi cena mleka w skupie oraz jego przetworów, to rosną one niewspółmiernie na półkach sklepowych. Jak zauważył Ryszard Masalski, ceny przetworów mleczarskich w Polsce niewiele ustępują tym w Niemczech, a przecież siła nabywcza konsumentów niemieckich jest znacznie wyższa. Dlatego konieczne jest, wzorem innych krajów unijnych, powołanie trójstronnej komisji, złożonej z producentów, handlowców i konsumentów, która będzie ustalała ramowo ceny produktów mleczarskich tak, by były one opłacalne dla wytwórców i handlu, ale nie stanowiły bariery popytowej dla konsumentów.

Atrakcje targów dla konsumentów i nagrody dla najlepszych dostawców i produktów

Drugiego dnia Targów organizatorzy przygotowali szereg atrakcji dla zwiedzających. Na początek odbyło się wydarzenie: „Mleczna Strefa Zdrowia i Urody", gdzie można było poznać właściwości zdrowotne mleka i jego pozytywny wpływ na urodę. Następnie odbył się tzw. dzień produktu - w tym roku był nim „Dzień Twarogu". Licznie przybyli zwiedzający degustowali potrawy przygotowane na bazie twarogu i wybierali „Twarogowy HIT" - został nim produkt z OSM Głuchowo.

Trzeci dzień imprezy poświęcony był wyróżnieniu najlepszych producentów mleka - zwycięzców w konkursie XV Mleczne Mistrzostwa Polski, a także najlepszych produktów mleczarskich i ich wytwórców. Nagrody - puchary i nagrody rzeczowe dla największych dostawców mleka wśród gospodarstw indywidualnych o pow. do 300 ha w 2018 r. otrzymali: • woj. dolnośląskie - Henryk Fita, który dostarczył do OSM Koło 1382 tyś. l mleka, • woj. kujawsko-pomorskie - Sławomir Wiśniewski, dostarczył do SM Spomlek 1440 tyś. l mleka, • woj. lubelskie - Konrad Arasimowicz - dostarczył do SM Bieluch w Chełmie 1746 tyś. l mleka, • woj. lubuskie - Andrzej Kruszyna, dostarczył do Strzeleckiej Spółdzielni Mleczarskiej 525 3111 mleka, • woj. łódzkie - Cezary Kowalski, dostarczył do OSM Sierpc 2331 tyś. l mleka, • woj. małopolskie - Alojzy Serwin, dostarczył do OSM Włoszczowa 2698 tyś. l mleka, • woj. mazowieckie - Ryszard Tomaszewski, dostarczył do OSM Sierpc 2775 tyś. l mleka, • woj. opolskie - Martin Ziają, dostarczył do OSM Włoszczowa 1345 tyś. l mleka, • woj. podkarpackie - Adam Buchajski, dostarczył do OSM w Krasnymstawie 2178 tyś. l mleka • woj. podlaskie - Krzysztof Szmurło, dostarczył do SM Spomlek 2012 tyś. l mleka, • woj. pomorskie - Andrzej Wieliczko, dostarczył do OSM Maluta 892 9281 mleka, • woj. śląskie - Rajmund Pawełczak, dostarczył do OSM Włoszczowa 1455 tyś. l mleka, • woj. świętokrzyskie - Michał Matuszczyk, dostarczył do OSM Włoszczowa 1011 tyś. l mleka, • woj. warmińsko-mazurskie - Bogdan Serowik, dostarczył do OSM Giżycko 4997 tyś. l mleka, • woj. wielkopolskie - Anna Koń- czak, dostarczyła do SM Spomlek 94.9 1491 mleka, • woj. zachodniopomorskie - Sylwester Jarosz, dostarczył do Strzeleckiej Spółdzielni Producentów Mleka 573 0791 mleka.

Zwycięzcami XV Mlecznych Mistrzostw Polski zostali: • I miejsce - Bogdan Serowik, dostawca mleka do OSM Giżycko, w 2018 r. dostarczył 4 996 8961, • II miejsce - Ryszard Toma- szewski, dostawca mleka do OSM Sierpc, w 2018 r. dostarczył 2 775 6191, • III miejsce - Alojzy Serwin, dostawca mleka do OSM Włoszczowa, w 2018 r. dostarczył 2 698 6121.

Nagrodę specjalną za najwyższą, spośród 42 gospodarstw zgłoszonych do konkursu, wydajność mleka od krowy w 2018 r. -17 0871 - otrzymał Krzysztof Szmurło, dostawca mleka do SM Radzyń Podlaski.

Trzeciego dnia Targów nagrodzono też wyłonione przez komisję konkursową spośród ponad 100 zgłoszonych do konkursu wyrobów mleczarskich najlepsze produkty w kategoriach: „Za Wyróżniającą jakość", „Za Wysoką Jakość", „Za Najwyższą Jakość".

Spółdzielnie nagrodzone za produkty w kategorii „Za Najwyższą Jakość" to m.in.: • OSM MAŁUTA w Nowym Dworze Gdańskim - za mleko regionalne, masło ekstra, serek homogenizowany i ser typu bałkańskiego, • SM MLEKOVITA Wysokie Mazowieckie - za ser mascarpone, ser tylżycki długo dojrzewający oraz zestaw koncentratów białek serwatkowych, • Średzka Spółdzielnia Mleczarska JANA - za mleko od krów rasy Jersey i zestaw twarogów solankowych, • OSM Garwolin - za mleko gar- wolińskie świeże i maślankę gar- wolińską oraz zestaw twarogów, • OSM Łowicz - za zestaw jogurtów smakowych oraz ser mascarpone, • OSM Włoszczowa - za jogurt naturalny i ser długo dojrzewający „Czarna perła", • OSM Głuchów - za twaróg półtłusty w obsypce ziołowej, • LAZUR Nowe Skalmierzyce - za zestaw serów pleśniowych, • SMU Strzałkowe - za twarożek śmietankowy, • OSM Siedlce - za śmietanę jogurtową, • OSM Kosów Łącki - za masło extra tradycyjne.

Tytuł „Superprodukt 2019" przyznano: • w kategorii „Nowość" - ŚŚM JANA Środa Wielkopolska - za twaróg solankowy, • w kategorii „Opakowanie" - Sp. z o.o. POLMLEK zajogurtztoperem, • w kategorii „Natura" - OSM MAŁUTA Nowy Dwór Gdański - za masło ekstra z tradycyjnej masielnicy, • w kategorii „Marka" - OSM SIERPC.

Przedstawicielom spółdzielni, których produkty zwyciężyły w konkursie, gratulował Waldemar Broś i minister Jan Krzysztof Ardanowski, mówiąc: - Weryfikują was nie tylko nagrody i puchary, ale przede wszystkim rynek, to, że konsumenci chętnie kupują wasze produkty.

Minister po raz kolejny podkreślił, że spółdzielczość to szczególna forma aktywności gospodarczej, która w rolnictwie europejskim sprawdziła się najlepiej. - Spółdzielczość to wyróżnik ekonomii społecznej, która ma przed sobą wielką przyszłość. I nie w nazwie tu sens - bo kołchozy też były gospodarstwami nominalnie spółdzielczymi, ale było to de facto zaprzeczenie, wynaturzenie spółdzielczości. Nie w nazwie więc tkwi sens spółdzielczości, ale w przestrzeganiu zasad prawa spółdzielczego - mówił minister.

Spółdzielnia to własność członków - trzeba o tym pamiętać

- Kończący się rok był w miarę dobry w mleczarstwie, ale nie wiadomo, czy w najbliższej przyszłości nie pojawią się kryzysy - kontynuował szef resortu rolnictwa. - Produkcja mleka jest integralnie związana z rolnictwem, z gospodarstwem, więc odbijają się na niej nie tylko zawirowania rynkowe, ale też kryzysy pogodowe w rolnictwie. Np susza, na której wystąpienie nie mamy dużego wpływu, ale można jednak w jakimś stopniu jej zapobiegać. Uruchomiliśmy duży program nawodnieniowy, będziemy znacznymi środkami wspierać inwestycje wodne w gospodarstwach. W przyszłym roku, już w nowej perspektywie finansowej, będą też przyjmowane wnioski na projekty związane z retencją wód, również wody glebowej. Ale na zatrzymanie wody w glebie, co jest teraz jednym z pierwszoplanowych - obok utrzymania żyzności gleb - wyzwań dla rolników, ogromny wpływ maja, umiejętności rolnicze, dobre praktyki rolnicze. Na sytuacji mleczarstwa mogą się też się odbić ewentualne kryzysy rynkowe, tym bardziej, że dla produkcji mleka, ze względu na duże nakłady, których wymaga, potrzebna jest stabilność - dodał minister.

Jak mówił Jan Krzysztof Ardanowski, nie zawsze jesteśmy w stanie przewidzieć czy zapobiec kryzysom, ale właśnie dobrze zarządzana spółdzielnia, ściśle związana z członkami - rolnikami może przetrwać kryzysy. Kluczowe dla powodzenia działalności spółdzielni są dobre relacje z jej właścicielami - rolnikami - i trzeba pamiętać, bo często się o tym zapomina, że to rolnicy są właścicielami spółdzielni, a zarząd jest grupą menadżerów wynajętą dla prowadzenia spółdzielczego biznesu.

- Nadchodzący czas nie będzie rozpieszczał spółdzielczości mleczarskiej, będą problemy, upadłości. Ale, jak obserwuję, problemy spółdzielni często biorą się z braku odpowiedniego nadzoru ze strony właścicieli - członków - zaznaczył Jan Krzysztof Ardanowski.

Minister zwracał też uwagę na rolę przedstawicieli członków w radach nadzorczych spółdzielni. Przypominał, że taka funkcja nie jest źródłem przywilejów i korzyści, ale obowiązkiem wobec tych, którzy przedstawiciela wybrali. Dlatego, jeśli kandydujący nie ma przygotowania do pełnienia tej funkcji, nie będzie w stanie być partnerem dla zarządu - w poczuciu odpowiedzialności lepiej nie kandydować. Bo choć spółdzielczość jest najlepszą formą wspólnej działalności rolniczej, to trzeba o nią dbać, czuć i rozumieć, że spółdzielnia to własność spółdzielców, a wtedy przetrwa ona kryzysy czy załamania rynkowe. I nawet dziś, w czasie Targów Mleko- -Expo, choć to mleczarskie święto, warto o tym mówić - tłumaczył szef resortu rolnictwa.

Minister wrzucił też parę kamyczków do mleczarskiego ogródka. - Przegrywacie z sieciami handlowymi, bo nie występujecie wobec nich razem, a indywidualnie, nie jesteście dla sieci partnerami, l nie możecie tu liczyć na jakieś odgórne regulacje waszych stosunków handlowych z sieciami, bo nie są one możliwe w warunkach wolnego rynku. Jedynym rozwiązaniem jest wspólne występowanie wobec sieci, a jeśli nikt się nie będzie wyłamywał, to macie szansę wypracować sobie mocną pozycję. Może KZSM powinien nie tylko nagradzać spółdzielnie pucharami, ale podjąć się roli inicjatora i platformy negocjacji z sieciami, wspierając walkę 0 pozycję polskiego mleczarstwa na rynku? - mówił minister Ardanowski.

Ponawiając gratulacje dla nagrodzonych dostawców i spółdzielni, minister Ardanowski zapewnił o swojej otwartości na rozmowy o problemach mleczarstwa i zaprosił przedstawicieli spółdzielni do dyskusji o tym, jak powinno w perspektywie wyglądać polskie mleczarstwo, w tym spółdzielczość mleczarska.

Ewa Obidzińska