Konferencja „Polityka spójności w latach 2014–2020 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich”

senat.gov.pl 2013-12-03

Senacka i sejmowa komisje Rolnictwa i Rozwoju Wsi zorganizowały 3 grudnia 2013 r. konferencję „Polityka spójności w latach 2014–2020 na rzecz rozwoju obszarów wiejskich”.

Podczas spotkania debatowano na temat możliwości realizacji celów i kierunków Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybołówstwa na lata 2012–2020 w świetle dokumentów programowych i legislacyjnych Unii Europejskiej i polskiego rządu, dotyczących m.in. zmniejszenia środków na wspólną politykę rolną i wykorzystania na ten cel środków przeznaczonych na Politykę Spójności. Zastanawiano się także nad szansami powodzenia nowego programu adresowanego do rolnictwa i obszarów wiejskich – Rozwoju Kierowanego przez Lokalną Społeczność, który ma zastąpić program LEADER i zgodnie z założeniami zwiększyć udział społeczności lokalnej w programowaniu i zarządzaniu rozwojem danego obszaru. Uwzględniając różnorodność polskiej wsi, pozwoli lepiej wykorzystać lokalne zasoby i skoordynować działania finansowane z różnych funduszy. Ma też przyczynić się do wzrostu aktywności obywateli i budowy kapitału społecznego, szczególnie na terenach zmarginalizowanych. W konferencji wzięło udział ponad 200 osób: parlamentarzystów, przedstawicieli resortów rolnictwa i rozwoju regionalnego, samorządu terytorialnego, ośrodków doradztwa rolniczego, związków i organizacji rolniczych, naukowcy, eksperci i rolnicy.

Jak mówił przewodniczący komisji rolnictwa senator Jerzy Chróścikowski, komisjom parlamentarnym zależy, by podczas organizowanych przez nie konferencji formułować wnioski, które rząd uwzględni przy opracowywaniu strategicznych dokumentów dotyczących rozwoju polskiej wsi. Przypomniał, że właśnie dobiegają końca prace związane z ustaleniem zasad prowadzenia polityki rozwoju w Polsce w latach 2014–2020. Po 2 latach konsultacji Parlament Europejski przyjął projekty dotyczące nowej perspektywy finansowej oraz wspólnej polityki rolnej i polityki spójności, w których określono m.in. zasady jej realizacji w naszym kraju. Dobiegają końca prace związane z uzgodnieniem między polskim rządem i Unią Europejską Umowy Partnerstwa, która określi wysokość środków przeznaczonych dla obszarów wiejskich. Chodzi przede wszystkim o poprawę konkurencyjności, spójności społecznej i terytorialnej. W opinii senatora, tylko ścisła współpraca między rządem, parlamentem i przedstawicielami środowisk działających na rzecz wsi pozwoli wypracować takie instrumenty polityki spójności, które spowodują, że w 2020 r. polska wieś będzie żywym organizmem społecznym, gwarantującym bezpieczeństwo żywnościowe kraju i miejscem godnego życia jej mieszkańców.

Otwierając konferencję, wicemarszałek Senatu Stanisław Karczewski przypomniał, że Polska, przystępując w 2004 r. do Unii Europejskiej, otrzymała zapewnienie, iż prowadzona przez nią polityka rozwoju doprowadzi do wyrównania poziomu życia Polaków i obywateli państw starej Unii. 10 lat polskiego członkostwa to okres korzystania z funduszy unijnych, w szczególności z polityki spójności i wspólnej polityki rolnej. Znaczną część tych środków wykorzystano na rolnictwo i rozwój wsi. Wicemarszałek zaznaczył, że po zakończeniu obecnej perspektywy finansowej (2007–2013) powinien być sporządzony rzetelny rządowy bilans korzyści i strat, zawierający również ocenę polskiego członkostwa w Unii Europejskiej. Jak mówił, społeczeństwo pozytywnie ocenia nasze członkostwo. Stanisław Karczewski podkreślił, że konferencja odbywa się w ważnym momencie, kiedy kończy się okres programowania (2007–2013), a rozpoczyna nowa perspektywa finansowa (2014–2020). Przypomniał, że zgodnie z ustaleniami i decyzjami Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego Polska ma otrzymać w latach 2014–2020 około 425 mld zł (106 mld euro, w tym na politykę spójności 300 mld zł – 72,6 mld euro) i na wspólną politykę rolną ponad 110 mld zł (28,6 mld euro). W opinii wicemarszałka, ich efektywne wykorzystanie może przyspieszyć rozwój Polski i spowodować wzrost PKB, spadek bezrobocia, ograniczenie ubóstwa, poprawę infrastruktury technicznej i społecznej. Przygotowana przez komisje rolnictwa Senatu i Sejmu konferencja jest formą konsultacji i udziału w debacie na temat przyszłej polityki rozwoju naszego kraju, kształtu dokumentów programowych odnoszących się do rozwoju polskiej wsi i rolnictwa. Wspólnie z ekspertami i przedstawicielami organizacji działających w obszarze rolnictwa i rozwoju wsi parlamentarzyści podejmą próbę odpowiedzi na ważne dla polskiej wsi pytania:

- W jaki sposób w latach 2014–2020 będą realizowane cele i priorytety Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012–2020?

- Ile środków z polityki spójności zostanie przeznaczonych na polską wieś?

- W jaki sposób w realizacji polityki rozwoju polskiej wsi (rolnictwa i obszarów wiejskich) będą brały udział społeczności lokalne. Czy będą podmiotem czy przedmiotem rozwoju kierowanego przez lokalną społeczność?

Podczas konferencji o realizacji priorytetów „Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybołówstwa” w ramach polityki spójności Unii Europejskiej w latach 2014–2020 mówili wiceminister rolnictwa Krystyna Gurbiel i wiceminister infrastruktury i rozwoju Marceli Niezgoda. Jak zapewniał przedstawiciel tego ostatniego resortu, który odpowiada za przygotowanie dokumentów dotyczących realizacji w Polsce polityki spójności, w najbliższym tygodniu projekt Umowy Partnerstwa zostanie przekazany pod obrady Komitetu Stałego Rady Ministrów. Zakłada się, że w połowie 2014 r. zostaną zakończone negocjacje z Unią Europejską. Całkowita alokacja środków w ramach polityki spójności w nowej perspektywie finansowej wyniesie około 82,5 mld euro, z czego 40% środków znajdzie się w gestii samorządów wojewódzkich, zgodnie z przyjętą przez rząd zasadą umiejscowienia jak największej liczby programów na poziomie regionalnym. Wiceminister zapewnił, że każdy program operacyjny i regionalny z zakresu polityki spójności musi zawierać odniesienie do strategicznego celu, jakim jest rozwój obszarów wiejskich. Szacuje się, że na ten cel do 2020 r. ma być przeznaczone około 4,5 mld euro, w rzeczywistości może być to kwota znacznie wyższa. Marceli Niezgoda podkreślił, że obszary wiejskie w dokumentach rządowych określono jako „jeden z obszarów strategicznej interwencji państwa”. Dlatego we wszystkich programach operacyjnych jest odniesienie, w jaki sposób będzie finansowany ich rozwój. Środki z polityki spójności będą mogły być przeznaczone na infrastrukturę, m.in. kanalizację i wodociągi, na wsparcie przedsiębiorczości, ale także na poprawę kondycji oświaty wiejskiej czy służby zdrowia.

Jak poinformowała wiceminister rolnictwa Krystyna Gurbiel, ostateczny wybór celów finansowania rozwoju wsi z polityki spójności jest jeszcze uzgadniany z marszałkami województw, ponieważ pieniądze te znajdą się w programach regionalnych, którymi dysponuje samorząd. Resort rolnictwa chce, by te środki zostały przeznaczone na rozwój infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, gospodarkę wodną, dostęp do szerokopasmowego internetu czy na składowanie odpadów. Pieniądze z Unii Europejskiej mają także ułatwić mieszkańcom wsi znalezienie pracy poza rolnictwem, m.in. dzięki szkoleniom i doradztwu. Przewidziano także dotacje dla osób poszukujących pracy czy chcących rozpocząć działalność gospodarczą. Ze środków funduszu spójności wspierana będzie – jak dotychczas – infrastruktura społeczna. Zdaniem wiceminister, ostateczne decyzje co do wysokości tych środków zapadną dopiero po akceptacji krajowych dokumentów przez Komisję Europejską. Powiedziała, że beneficjenci będą mogli otrzymać pieniądze prawdopodobnie dopiero w 2015 r. Jak zaznaczyła, projekty będzie można jednak składać już po zatwierdzeniu dokumentów przez Komisję Europejską, czyli być może w II połowie 2014 r.

Senator Jerzy Chróścikowski zwrócił uwagę, że na razie nie ma zbyt wielu konkretów dotyczących finansowania rozwoju obszarów wiejskich w latach 2014–2020. Poinformował, że Komisja Europejska pracuje nad tzw. aktami delegowanymi, których treści nie ujawnia. To nowa kategoria aktów prawnych, w których prawodawca przekazuje Komisji Europejskiej uprawnienia do określenia szczegółów technicznych, nie zmieniając uzgodnień politycznych. Konsultuje się je tylko między rządami 28 krajów. Przypomniał, że dopiero niedawno zapadły ostateczne uzgodnienia polityczne, a teraz komisja „ubiera” te decyzje w szczegóły i dopiero wtedy będzie wiadomo, jak przyjmować polskie akty prawne.

Przed konferencją parlamentarne komisje rolnictwa zwróciły się do instytucji i organizacji pracujących na rzecz rozwoju wsi o opinie na temat możliwości realizacji celów i priorytetów określonych w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybołówstwa w ramach polityki spójności Unii Europejskiej z uwzględnieniem Umowy Partnerstwa. Swoje opinie, stanowiska i uwagi nadesłało 15 podmiotów: 4 instytuty badawcze – Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, Instytut Zootechniki i Instytut Technologiczno-Przyrodniczy, a także eksperci: prof. Andrzej Czyżewski z Katedry Makroekonomii i Gospodarki Żywnościowej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, prof. Krzysztof Kowalczyk z Wydziału Agrobioinżynierii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie. Uwagi przedstawili również wiceprezes Polskiej Sieci Lokalnych Grup Działania Krzysztof Kwatera, Krajowa Rada Izb Rolniczych, Konfederacja „Lewiatan”, starostowie łomżyński i sokólski, a także urzędy marszałkowskie: województwa lubelskiego, świętokrzyskiego i wielkopolskiego. Większość z nich pozytywnie oceniła cele i priorytety określone w Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi, Rolnictwa i Rybołówstwa. Większość wskazywała też na potrzebę zagwarantowania środków finansowych z funduszy wspólnotowych, a także krajowych, na ich realizację. Zdaniem ekspertów z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, spadek wielkości środków na rozwój obszarów wiejskich (II filar WPR) o ponad 25% może spowodować, że nie zostaną zrealizowane działania zwiększające konkurencyjność sektora rolnego, takie jak modernizacja gospodarstw rolnych, rozwój przedsiębiorczości czy rozbudowa infrastruktury. W ich opinii, wykorzystanie kwoty 4,5 mld euro na obszary wiejskie szacowanej przez resort infrastruktury i rozwoju nie jest pewne. Dysponentem tych funduszy będą w dużej części samorządy województw, które w swoich strategiach i programach operacyjnych preferują miasta jako kluczowe elementy rozwoju lokalnego. W większości przedstawionych opinii za konieczne uznano przeznaczenie znaczących środków z funduszu spójności i funduszy strukturalnych na gospodarkę wodno-kanalizacyjną obszarów wiejskich i lokalną infrastrukturę drogową. Zwracano także uwagę na problemy gospodarowania rolniczymi zasobami wodnymi i wskazywano na potrzebę modernizacji systemów melioracji i retencji. Jak stwierdzano, rozwój lokalny kierowany przez społeczność powinien obejmować nie tylko obszary wiejskie o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług, ale wszystkie obszary wiejskie. Prezes Lokalnej Grupy Działania „Dolina Raby” Krzysztof Kwatera zaproponował objęcie RLKS także małych i średnich miast oraz obszarów zmarginalizowanych dużych miast. Podkreślano, że nie można wskazywać jednolitych, zunifikowanych rozwiązań, ponieważ rolnictwo w Polsce jest bardzo zróżnicowane.

www.senat.gov.pl