Punkt 2. porządku obrad: drugie czytanie projektu uchwały w sprawie wezwania Rządu RP, Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej do aktywnego działania na rzecz wprowadzenia równych i niedyskryminujących zasad podziału między państwa członkowskie Unii Europejskiej środków na dopłaty bezpośrednie dla rolników

Sprawozdanie połączonych Komisji Ustawodawczej, Komisji Spraw Unii Europejskiej oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Senator Sprawozdawca Jerzy Chróścikowski:

Panie Marszałku! Wysoka Izbo!

Mam zaszczyt przedłożyć w imieniu Komisji Ustawodawczej, Komisji Spraw Unii Europejskiej i Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi sprawozdanie ze wspólnego posiedzenia poświęconego projektowi uchwały w sprawie wezwania Rządu RP, Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej do aktywnego działania na rzecz wprowadzenia równych i niedyskryminujących zasad podziału między państwa członkowskie Unii Europejskiej środków na dopłaty bezpośrednie dla rolników – druk nr 31.

Szanowni Państwo, komisje na wspólnym posiedzeniu w dniu 1 lutego 2012 r. rozpatrzyły w pierwszym czytaniu przedstawiony przez wnioskodawców projekt uchwały i wprowadziły do niego poprawki.

Wnoszę o przyjęcie przez Senat jednolitego tekstu załączonego projektu uchwały w sprawie wezwania Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Parlamentu Europejskiego do aktywnego działania na rzecz uproszczenia wspólnej polityki rolnej, konkurencyjności i postępu oraz wprowadzenia równych i niedyskryminujących zasad podziału między państwa członkowskie Unii Europejskiej środków na dopłaty bezpośrednie dla rolników.

Jednolity tekst uchwały państwo mają przed sobą, ale pozwolę sobie – aby Wysoka Izba się z nim zapoznała – przeczytać projekt uchwały Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie wezwania rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Parlamentu Europejskiego do aktywnego działania na rzecz uproszczenia wspólnej polityki rolnej, konkurencyjności i postępu oraz wprowadzenia równych i niedyskryminujących zasad podziału między państwa członkowskie Unii Europejskiej środków na dopłaty bezpośrednie dla rolników.

„Senat Rzeczypospolitej Polskiej wyraża zaniepokojenie przedstawionymi przez Komisję Europejską propozycjami legislacyjnymi dotyczącymi systemu dopłat bezpośrednich dla rolników – COM (2011) 625. Propozycje te zmierzają do utrzymania po 2013 roku niesprawiedliwych i dyskryminujących niektóre państwa członkowskie, w tym Polskę, zasad podziału środków przewidzianych na dopłaty bezpośrednie dla rolników. Podział ten ma być dokonywany nie na podstawie obiektywnych kryteriów jednakowych dla wszystkich państw członkowskich, lecz na podstawie tak zwanego kryterium historycznego, wyznaczonego przez wielkość środków otrzymywanych przez państwa członkowskie w przeszłości. Komisja Europejska zaproponowała jedynie niewielkie zmniejszenie dyskryminujących różnic w podziale środków, utrzymała jednak co do zasady niesprawiedliwe kryterium historyczne.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej uznaje, że proponowany system podziału środków prowadzi do utrzymania rażąco niesprawiedliwych różnic w wysokości dopłat dla rolników w poszczególnych krajach członkowskich, krzywdzących rolników w części krajów członkowskich, zwłaszcza w nowych krajach członkowskich, także w Polsce. Utrzymanie niesprawiedliwego systemu dopłat bezpośrednich narusza zasadę niedyskryminacji obywateli Unii Europejskiej – w tym wypadku rolników – ze względu na przynależność państwową (art. 18 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej), a ponadto narusza zakaz dyskryminacji między producentami wewnątrz Unii Europejskiej (art. 40 ust. 2 Traktatu). Senat podkreśla ponadto, że w myśl prawa unijnego przy ustalaniu wspólnej polityki rolnej mogą być brane pod uwagę różnice między regionami rolniczymi, nie zaś różnice między państwami członkowskimi (art. 39 ust. 2 lit. a Traktatu). Powyższa dyskryminacja powoduje zagrożenie dla przyszłości rolnictwa w krajach członkowskich dotkniętych dyskryminacją, w tym rolnictwa w Polsce.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się do Rządu o stanowcze przeciwstawienie się propozycjom legislacyjnym Komisji Europejskiej, niesprawiedliwym oraz dyskryminującym polskich rolników i zagrażającym przyszłości polskiej wsi. Senat wzywa Rząd do podjęcia wszelkich możliwych działań politycznych i prawnych zmierzających do:

– uproszczenia wspólnej polityki rolnej,

– skierowania środków na konkurencyjność i postęp oraz

– zapewnienia sprawiedliwego i niedyskryminującego systemu dopłat bezpośrednich dla rolników, opartego na zasadach równych dla wszystkich państw członkowskich.

Senat Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się do Parlamentu Europejskiego o zapewnienie systemu dopłat bezpośrednich niedyskryminujących rolników ze względu na przynależność państwową.

Uchwała podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej «Monitor Polski»”.

Szanowni Państwo, projekt został przygotowany w ramach prac komisji rolnictwa z mojej inicjatywy. Komisja rolnictwa przyjęła ten projekt. Do części projektu, w której nie było pewnych elementów, wniosłem poprawki – wniesione one były w ramach prac trzech komisji – tak że teraz zakres jest już troszkę rozszerzony. Dodano tutaj zapis o uproszczeniu wspólnej polityki rolnej, jak również o skierowaniu środków na konkurencyjność i postęp, obok zapisu o wcześniej wymienionym zapewnieniu. Takie uwagi zostały dodane, żeby bardziej to wszystko podkreślić.

Komisje przyjęły jednolity projekt, a co do uzasadnienia – bo jest dodatkowe uzasadnienie – jeśli będzie taka potrzeba, to je przypomnę. Należy tu wymienić szczególnie art. 40 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który wyklucza wszelkie dyskryminacje między producentami w polityce rolnej – rolnicy są producentami, wobec tego dyskryminowanie ich w kwestii wysokości dopłat ewidentnie narusza wymieniony zakaz.

My uważamy, że w tych negocjacjach nie można… Skoro traktat, który obowiązywał, kiedy wchodziliśmy do Unii Europejskiej, kończy się w 2013 r., to od 2014 r. powinniśmy mieć jednakowe zasady, powinno być równe traktowanie, a nie tak, jak proponuje to w tej chwili w swoich dokumentach Komisja Europejska. Bo ona tylko pokazuje, że spłaszcza płatności, które w jednych krajach wynoszą dzisiaj 500 euro, a w innych 80 euro. Ta różnica między 500 a 80 euro ma być stopniowo spłaszczana, i to nie w 2014 r., ale dopiero w 2020 r., ma to być stopniowe dochodzenie do 90% średniej płatności Unii Europejskiej. A to też nie znaczy, że to będzie po równo, bo jeszcze jest średnia 90%… No, nie wiadomo, czy przez następne dziesięć lat nie będziemy czekać, aż to się wyrówna. A więc nie możemy się na to zgodzić.

Dlatego apeluję do Wysokiej Izby w imieniu trzech komisji o poparcie uchwały, abyśmy my również mogli wyrazić swoje stanowisko, zwrócić się do Parlamentu Europejskiego o podjęcie odpowiednich działań. Dziękuję.

Zapytania i odpowiedzi

Zapytanie

Senator Jan Maria Jackowski:

Dziękuję, Panie Marszałku.

Jedno krótkie pytanie do senatora sprawozdawcy. Mianowicie jaki był stosunek, stanowisko rządu wobec tego projektu uchwały? I jak stanowisko rządu było prezentowane na posiedzeniach, najpierw samej komisji rolnictwa, a później połączonych komisji?

Senator Jerzy Chróścikowski:

Dziękuję za to pytanie. Panie Senatorze, akurat tak się złożyło, że gościliśmy pana ministra rolnictwa na posiedzeniu, kiedy prezentował komisji stanowisko dotyczące prac resortu i tego, jakie są tu perspektywy. I akurat na tym posiedzeniu przedkładaliśmy ten omawiany projekt. Pan minister Sawicki bardzo pozytywnie odniósł się do tego projektu, poparł w całości wersję, która była wtedy jeszcze w komisji rolnictwa, już wtedy wyraził swoje poparcie. Uznał, że wszelkie działania na rzecz poprawy konkurencyjności, wspólne działania po to, aby uzyskać jak najlepsze warunki w negocjacjach, są wskazane, i prosił o dalsze poparcie. Zaś na łącznym posiedzeniu Komisji Spraw Unii Europejskiej, Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi również pan wiceminister rolnictwa udzielił wsparcia temu projektowi.

Zapytanie

Senator Kazimierz Kutz:

Ja mam pewną uwagę, a w związku z tym też pytanie do pana senatora. Nie tak dawno był na tej sali komisarz Lewandowski, osoba najbardziej kompetentna, jak to tylko sobie można wyobrazić. Wtedy pan, Panie Senatorze, zadał mu pytanie o to samo i wyartykułował tę zasadę, że ma być po równo. On wtedy obszernie wyjaśnił, dlaczego to jest niesłuszne, stwierdził, że po równo to nie znaczy dla wszystkich dobrze, a wręcz przeciwnie, i powiedział, że zrealizowanie postulatu równości będzie w skutkach finansowych negatywne, a nie pozytywne dla polskiego rolnictwa. Czy pan tego nie pamięta?

Senator Jerzy Chróścikowski:

Pan komisarz Lewandowski tu, na sali, powiedział o wielu sprawach. Powiedział, że wspólna polityka rolna oznacza 80% zależności od Unii Europejskiej, a tylko 20% możliwości posługiwania się własnymi, wewnątrzkrajowymi rozwiązaniami. Powiedział również, że to jest jedyna polityka, która wymaga wsparcia, od której nie można odejść. Wczoraj prezentowałem panu ministrowi finansów materiały pokazujące dochody rolników oraz to, jaki wpływ na dochody mają płatności, bo o tym też jest mowa w ekspertyzie. W niektórych przypadkach jest to 60%, w niektórych nawet 80%, a w niektórych 10%, w zależności od działu produkcji, jaką prowadzimy. Tu są ogromne zależności w ramach wspólnego prawa i nie da się powiedzieć, że w tej polityce…

Odwrotnie jest w polityce spójności. Tu można powiedzieć, że nie ma żadnej zależności, bo to państwa decydują, ile środków chcą przeznaczyć, czy mogą więcej, czy nie itd. Tu nie można nic dodać poza określonym prawem Unii Europejskiej. Są cząstkowe możliwości – mówiłem o tym wczoraj na posiedzeniu – są krajowe mechanizmy wsparcia, które państwo może stosować, ale tylko do wielkości nieprzekraczającej poziomu konkurencyjności rolników Unii Europejskiej. Unia pozwala na dofinansowania z własnych środków, ale nie może to przekroczyć poziomu konkurencyjności. Gdy patrzymy na jeden element, to konkurencyjność – tak. Ale gdy patrzymy na drugi element i okazuje się, że nie jesteśmy konkurencyjni, to wtedy – nie. Dlatego zwracamy się o zapewnienie konkurencyjności, szczególnie w przypadku płatności bezpośrednich.

Dlaczego płatności bezpośrednie? Dlatego że to jest podstawa płatności do hektara. Oprócz tego są tak zwane płatności nakładcze, ja to tak nazywam, czyli rolno-środowiskowe, ONW, są płatności niezwiązane bezpośrednio z produkcją, ale one też jeszcze funkcjonują, i wiele innych. Wszystkie one wpływają na cały kształt, na wielkość płatności. One są nierówne i nigdy nie będą równe, ale nam chodzi o podstawową płatność bezpośrednią, aby, że tak powiem, każdy hektar miał jednakowe prawa. O to nam chodzi. Nie chcemy ustalać jednakowych zasad dotyczących wszelkich płatności dla wszystkich, bo inne są warunki w Szwecji, inne są w Hiszpanii, a inne są w Polsce. Są różnice, a płatności mają je wyrównywać, mają uwzględniać różnice czy to klimatyczne, glebowe, czy inne. To jest mechanizm wyrównywania, a nie przez podstawowe płatności bezpośrednie.