Senacka Komisja Rolnictwa o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych

farmer.pl 2014-04-11

Na posiedzeniu 8 kwietnia br. Senacka Komisja Rolnictwa debatowała nad informacją Najwyższej Izby Kontroli na temat wyników kontroli sprzedaży nieruchomości rolnych z Zasobu Własności Rolnych Skarbu Państwa przez Oddziały Terenowe Agencji Nieruchomości Rolnych w Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu.

W zastępstwie Jerzego Chróścikowskiego przewodniczącego Senackiej Komisji Rolnictwa, obrady prowadził senator Ireneusz Niewiarowski. W posiedzeniu komisji gościnnie uczestniczyli między innymi: europoseł Janusz Wojciechowski oraz przedstawiciele NSZZ RI „Solidarność" - Zbigniew Obrocki, Edward Kosmal, Jan Białkowski i Artur Mackiewicz.

Informację na temat wyników kontroli przedstawił Jarosław Staniszewski dyrektor szczecińskiego oddziału NIK. Kontrola, poprzedzona 77 - dniowym protestem rolników w Szczecinie na przełomie 2012 / 2013 roku, objęła lata 2011- 2013 (do 30.04).

W wyniku kontroli NIK stwierdziła następujące nieprawidłowości:

1) Nierzetelna realizacja jednego z podstawowych zadań określonych w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, dotyczącego poprawy struktury obszarowej gospodarstw rolnych. Określając nieruchomości do sprzedaży Oddziały nie uwzględniały zróżnicowania wielkości gospodarstw.

2) Brak przeciwdziałania występowaniu nadmiernej koncentracji nieruchomości na prywatnoprawnym ( wtórnym) rynku obrotu. W latach 2011- 2012, po nieskorzystaniu przez Oddział w Szczecinie ze swoich uprawnień - 2,3 proc. (12 z 509) nabywców wykupiło, aż 33,7 proc. (9.835 ha) powierzchni nieruchomości oferowanych w województwie zachodniopomorskim na rynku wtórnym.

3) Gospodarując powierzonym majątkiem Skarbu Państwa, nie zapewniono niezbędnej przejrzystości działań związanych z wyborem nieruchomości rolnych Zasobu do sprzedaży. W oddziałach, w oparciu o zasady określone w Wytycznych Prezesa ANR, nie opracowano procedur typowania konkretnych nieruchomości do sprzedaży, w tym m.in. ustalania ich powierzchni, wskazania inicjatora i powodów jej sprzedaży.

• System kwalifikacji do udziału w przetargu ograniczonym nie wyklucza osób, które spełniając kryteria uczestnictwa, kupują nieruchomości rolne w innym celu niż na powiększenie własnego gospodarstwa rodzinnego.
• Komisje przetargowe, mimo iż zgodnie z przepisami ustalały kandydatów na nabywców nieruchomości Zasobu, sprzedawanych w przetargach ograniczonych, to kwalifikowanie części kandydatów wzbudzało wątpliwości, co do zasadności ich udziału w postępowaniach.
• Agencja dopuszczała do przetargów m.in.:
• umowa na zakup udziałów spółek dokonywana jest bez formy aktu notarialnego, a jedynie za notarialnie poświadczonymi podpisami (brak obowiązku przekazywania takich umów do MSW),
• brak obowiązku informowania o posiadaniu przez spółkę nieruchomości rolnych podczas zgłaszania do Krajowego Rejestru Sądowego zmian udziałowców spółek.
• NIK w wyniku kontroli wskazała na konieczność zmian prawa. Wnioski dotyczą:
• zapewnienia przez Ministra Spraw Wewnętrznych pozyskania pełnej informacji o nabywanych lub obejmowanych udziałach lub akcjach przez cudzoziemców, w spółkach będących właścicielami lub użytkownikami wieczystymi nieruchomości rolnych,
• ustawowego określenia przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi okoliczności uzasadniających wykluczenie z przetargu ograniczonego kandydata na nabywcę nieruchomości rolnych Zasobu.

- rolników, którzy zakupione wcześniej nieruchomości Zasobu wydzierżawili lub wnieśli do spółek,

- rolników będących jednocześnie udziałowcami spółek bezumownie użytkujących sprzedawane nieruchomości,

- dłużników Agencji.

Zdaniem NIK, zakup nieruchomości przez tego typu nabywców, było jednym z powodów protestów rolników w Szczecinie na przełomie 2012/2013 roku. NIK zwraca również uwagę, że wprowadzone w wyniku protestów zarządzeniami Prezesa ANR rozwiązania nakładające na nabywców dodatkowe zobowiązania powinny mieć jednak formę ustawową.

W ocenie NIK, obowiązujące regulacje prawne są niewystarczające dla ewidencjonowania przez Ministra Spraw Wewnętrznych transakcji nabywania przez cudzoziemców udziałów spółek będących właścicielami nieruchomości rolnych, ponieważ:

Po informacji NIK, głos zabrali kolejno Leszek Świętochowski Prezes ANR oraz Kazimierz Plocke Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Obaj panowie próbowali przekonać członków komisji, że wykazane nieprawidłowości mają charakter marginalny, a prowadzona przez Agencję Nieruchomości Rolnych wyprzedaż gruntów jest odpowiedzią na zapotrzebowanie gospodarstw rodzinnych i służy poprawie ich struktury obszarowej. Ich zdaniem obowiązujące do 30 kwietnia 2016 r. moratorium na sprzedaż ziemi rolniczej cudzoziemcom oraz ustawa z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców skutecznie zapobiegają wykupowi ziemi przez cudzoziemców.

Pan Zbigniew Abramowicz Dyrektor Departamentu Gospodarki Ziemią w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował zebranych, że ministerstwo przygotowało projekt nowelizacji ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego odpowiadający na wnioski NIK oraz zabezpieczający możliwość wspierania rodzinnego charakteru gospodarstw po zakończeniu obowiązywania moratorium. Projekt po akceptacji przez nowego ministra zostanie przekazany do konsultacji społecznych.

Jak komentuje Komitet Protestacyjny Rolników Województwa Zachodniopomorskiego, którego przedstawiciele uczestniczyli w posiedzeniu Senackiej Komisji Rolnictwa, argumenty strony rządowej nie przekonały większości uczestników posiedzenia.

Europoseł Janusz Wojciechowski stwierdził, że Agencja zupełnie nie panuje nad obrotem gruntami rolnymi. Wyraził zdziwienie, że mimo stwierdzenia tak wielu nieprawidłowości NIK ostatecznie wystawił Agencji pozytywną ocenę.

Zdecydowanie krytycznie o działalności ANR i ministerstwa rolnictwa wypowiedział się Edward Kosmal Przewodniczący Rady Wojewódzkiej NSZZ RI „Solidarność" w Szczecinie i Komitetu Protestacyjnego Rolników Województwa Zachodniopomorskiego.

"Ziemi zaczyna brakować dla dobrze wykształconych i wyposażonych technicznie polskich rolników, natomiast masowo wykupują ją zagraniczne firmy. Kontrola NIK potwierdziła nasze zarzuty i uwagi w stosunku do działalności ANR, jednak pan Prezes Leszek Świętochowski nie uznał za stosowne spotkać się z rolnikami okupującymi OT ANR w Szczecinie od 14 stycznia do 28 lutego br., taki postępowanie nie jest przejawem dobrej woli i nie sprzyja rozwiązywaniu problemów" - komentuje Jan Białkowski z Komitetu Protestacyjnego Rolników Województwa Zachodniopomorskiego.

"Wyniki kontroli NIK dla nas rolników województwa zachodniopomorskiego od ponad dwóch lat protestujących przeciw sytuacji w obrocie gruntami rolnymi, maja ogromne znaczenie. Potwierdzają, że to my rolnicy wielokrotnie oskarżani przez polityków rządzącej koalicji i władze resortu rolnictwa o prywatę i działalność polityczną, mamy rację" - czytamy w komentarzu.

Według Białkowskiego przedstawiane Sejmowi coroczne raporty ministerstwa spraw wewnętrznych o sprzedaży nieruchomości cudzoziemcom (w tym nieruchomości rolnych) i płynące do tej pory z ust szefa tego resortu uspokajające wiadomości, miały niewielki związek z rzeczywistością.

"Niestety obnażona rzeczywistość poraża. Okazuje się, że zapisane w Traktacie akcesyjnym moratorium na sprzedaż ziemi rolniczej przez okres 12 lat od dnia przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, jest praktycznie fikcją. Istnieje kilka „ścieżek" obejścia istniejących zakazów (np. na „słupa") i jedna „autostrada", którą ziemia rolnicza praktycznie w sposób nieskrępowany przepływa w ręce obcego kapitału - poprzez nabywanie udziałów w spółkach będących właścicielami nieruchomości rolnych.

W prawdzie art. 3e ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, stwierdza: cyt. „ Nabycie lub objęcie przez cudzoziemca udziałów lub akcji w spółce handlowej z siedzibą na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, a także każda inna czynność prawna dotycząca udziałów lub akcji wymaga zezwolenia ministra właściwego do spraw wewnętrznych, jeżeli w ich wyniku spółka będąca właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej stanie się spółką kontrolowaną (cudzoziemcy dysponują bezpośrednio lub pośrednio powyżej 50% głosów na zgromadzeniu wspólników), lecz ustawa z dnia 20 lutego 2004 r. o zmianie ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców oraz opłacie skarbowej, nadała art. 8 ust 2 w/w ustawy brzmienie: „ Nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemców, będących obywatelami lub przedsiębiorcami państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego...". W dniu 5 września 2008 r. do tego grona dołączono Konfederację Szwajcarską" - kontynuuje przedstawiciel Komitetu Protestacyjnego Rolników Województwa Zachodniopomorskiego.

"W efekcie obywatele lub przedsiębiorcy państw członkowskich Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Konfederacji Szwajcarskiej mogą nabywać udziały lub akcje spółek będących właścicielami lub wieczystymi użytkownikami nieruchomości, bez zgody ministra spraw wewnętrznych. Umowa na zakup udziałów spółek dokonywana jest bez formy aktu notarialnego, a jedynie za notarialnie poświadczonymi podpisami (brak obowiązku przekazywania takich umów do MSW). Brak również obowiązku informowania o posiadaniu przez spółkę nieruchomości rolnych podczas zgłaszania do Krajowego Rejestru Sądowego zmian udziałowców spółek. W tej sytuacji trudno nie zadać sobie pytania, czy istniejący stan prawny jest na pewno dziełem przypadku?- pyta Białkowski.