Kongres Europejskich Rolników 2014 pt. „Nowa wspólna polityka rolna i rolnictwo rodzinne: wzrost i zatrudnienie na obszarach wiejskich UE”

Kongres Europejskich Rolników 2014 został zorganizowany przez Copa i Cogeca w centrum konferencyjnym „The Square” w Brukseli. Wydarzenie to wpisuje się w obchody Międzynarodowego Roku Rolnictwa Rodzinnego, ogłoszonego w 2014 r. przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Podczas seminariów i Kongresu Europejskich Rolników debatowano nad najpoważniejszymi wyzwaniami stojącymi przed gospodarstwami rodzinnymi i spółdzielniami rolniczymi.

W Kongresie uczestniczyli przedstawiciele instytucji europejskich m.in: Komisarz ds. Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Dacian Ciolos, Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi przy Parlamencie Europejskim Czesław Siekierski , Przewodniczący komitetu COPA Jan Albert Maat, Przewodniczący komitetu COGECA Christian Pees oraz prawie 500 delegatów z europejskich organizacji reprezentujących rolników i spółdzielnie rolnicze ze wszystkich państw członkowskich UE, jak również z organizacji z Norwegii, Szwajcarii, Gruzji i Kosowa.

Z ramienia NSZZ RI „Solidarność” w kongresie uczestniczyli: Przewodniczący związku Jerzy Chróścikowski, członek Prezydium Józef Kokoszka, członkowie Rady Krajowej Janusz Walczak, oraz Tomasz Świtka, p.o. Dyrektora biura Jagoda Mazurkiewicz oraz stały przedstawiciel związku przy COPA-COGECA Michał Kiciński.

Pierwszy dzień kongresu poświęcony był omówieniu poszczególnych tematów w ramach dwóch seminariów: pierwszy pt. „Przed jakimi wyzwaniami ekonomicznymi stają gospodarstwa rodzinne i spółdzielnie rolnicze?” poświęcone było między innymi kwestiom związanym z opłacalnością produkcji rolniczej oraz kryzysami na rynkach rolnych oraz drugi pt. „W jaki sposób polityka rozwoju obszarów wiejskich może zagwarantować rolnikom prowadzącym gospodarstwa rodzinne i spółdzielniom rolniczym w UE równoważność, konkurencyjność, zatrudnienie i rozwiązanie kwestii społecznych?” poświęcone głównie kwestiom związanym z konkurencyjnością gospodarstw rodzinnych. Podczas seminarium wręczone zostały nagrody za innowację oraz specjalne osiągnięcia w rolnictwie dla Pani Djuke Van der Maat z Holandii oraz Pani Maria Isabel Sanchez Vadillo z Hiszpanii.

Następnego dnia odbyła się główna sesja plenarna kongresu.

Rozpoczął ja Przewodniczący komitetu COPA Jan Albert Maat, który podkreślił, iż tegoroczny kongres głównie skupia się na trzech elementach, mianowicie: Wspólna Polityka Rolna, rolnictwo rodzinne, oraz wzrost i utrzymywanie miejsc pracy na obszarach wiejskich UE. Podkreślił znaczenie rolnictwa rodzinnego, stwierdzając, że to właśnie rolnictwo rodzinne jest istotą rolnictwa europejskiego, które odgrywa kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa żywnościowego, dostarczając ponad 500 milionów konsumentom zdrową, różnorodną oraz najwyższej jakości żywność ze wszystkich obszarach wiejskich w UE. Pan Maat zaakcentował, że średnia wieku osób pracujących w gospodarstwach rodzinnych i ogólnie w rolnictwie europejskim jest o wiele wyższa niż w innych sektorach, co niestety oznacza, że według młodych ludzi praca w sektorze rolnym, gdzie zarabia się średnio o połowę mniej niż w innych sektorach, wcale nie jest zachęcającą perspektywą na przyszłość, i wielu młodych ludzi ciągle nie chce wiązać swojej przyszłości z rolnictwem. Dlatego jego zdaniem tak ważne jest zagwarantowanie stabilnych i godziwych dochodów dla rolników, by zapewnić sektorowi rolnemu żywotność. Następnie Pan Maat odniósł się do problemu biurokracji z jaką muszą się borykać rolnicy europejscy, szczególnie prowadzący gospodarstwa rodzinne. Podkreślił, że w nowej perspektywie WPR zakres procedur biurokratycznych zwiększył się,a miała być ona przecież uproszczona. Mówiąc dalej o potrzeby odbiurokratyzowania Wspólnej Polityki Rolnej, Pan Maat stwierdził, że COPA-COGECA cieszy się, że po raz pierwszy, wice-przewodniczący Komisji Europejskiej będzie odpowiedzialny za lepsze regulacje prawne, lecz nie może to być jedynie sygnał polityczny, i uproszczenie musi być wdrożone w praktyce, szczególnie w dziedzinach rolnictwa i handlu. Kończąc swoje wystąpienie, Pan Maat także zwrócił uwagę na skutki embarga rosyjskiego, mówiąc, że embargo z dnia na dzień doprowadziło do zmniejszenia cen o połowę dla łatwo psujących się produktów jak owoce, warzywa oraz świeże produkty mleczne inne produkty. Aby pomóc rolnikom przetrwać tą ciężką sytuację, konieczne jest dywersyfikacja rynków zbytu, badaniami rynkowe oraz promocja, aby producenci UE mogli znaleźć nowe rynki.

Następnie zabrał głos Przewodniczący komitetu COGECA Christian Pees, który skoncentrował swoje wystąpienie nad ważnym znaczeniem spółdzielni w Europie. Zaznaczył, ze z 12 milionów rolników w UE, 7 milionów z nich jest członkami 38 tysięcy zarejestrowanych spółdzielni w Unii Europejskiej. Według Przewodniczącego Peesa, rola spółdzielni rolnych jest jak najbardziej uzasadniona ze względu na fakt, że spółdzielnie rolnicze przyczyniają się do pomaganiu rolnikom w sprostaniu wielu wyzwaniom jak na przykład utrzymania godziwych i rentownych dochodów; wzmacniania pozycji producentów rolnych w łańcuchu żywnościowym; poprawiania konkurencyjności producentów rolnych poprzez połączenia swoich sił w sprzedawaniu wytworzonych produktów z wartością dodaną co w końcu przyniesie wyższe zyski. Pozwalają one też na lepsze ukierunkowanie i zarządzanie rynkowe podczas kryzysów i wahań cen. Następnie Pan Pees podkreślił konieczność organizowania się w Organizacje Producenckie (OP) oraz tworzenie im dogodnych warunków rozwoju. Według Przewodniczącego COGECA, Organizacje Producenckie są także w stanie zapewnić większą siłę przetargową rolników, obniżyć koszt produkcji i zwiększyć wartość dodaną co ostatecznie doprowadza do zwiększonych zysków i dochodów jej członków. Kończąc swoje wystąpienie, Przewodniczący Pees także wspomniał o kwestii embarg nałożonego przez Federację Rosyjską podkreślając, że niniejszy kryzysy, który jest kryzysem geopolitycznym, a nie rolniczym, dlatego Unia Europejska nie może pozwolić na to, żeby rolnicy ponieśli znaczne straty.

Kolejnym prelegentem na Kongresie był Przewodniczący Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi przy Parlamencie Europejskim Pan Czesław Siekierski. Pan Siekierski rozpoczął swoje wystąpienie przypominając, iż w raporcie na temat małych gospodarstw roku i ich przyszłości, który sam zredagował w 2013, podkreślono potrzebę zahamowania procesu zmniejszania się populacji na obszarach wiejskich oraz zaznaczono, że zwykłe ograniczenie liczebności małych gospodarstw nie powinno stanowić głównego celu restrukturyzacji w sektorze rolnym, biorąc pod uwagę, że taka strategia nie zwiększy konkurencyjność większych gospodarstw w Europie. Następnie Poseł Siekierski zwrócił uwagę na nową perspektywę Wspólnej Polityki Rolnej mówiąc, że Parlament Europejski jest szczególnie zaniepokojony tym, że reforma może uczynić życie rolników jeszcze trudniejszym ze względu na rozszerzone procedury biurokratyczne, które obejmą rolników.

Przewodniczący Siekierski wyraził jednocześnie swoje zadowolenie na fakt, że podczas przesłuchania kandydata na nowego Europejskiego Komisarza Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Pana Phila Hogana, Pan Hogan oświadczył, że kwestia uproszczenia i odbiurokratyzowania WPR będzie jednym z priorytetów podczas jako kadencji. Zadeklarował także, że po pierwszym roku urzędowania, zarządzi przegląd na ten temat tak, by dowiedzieć się gdzie i jak można doprowadzić do uproszczeń, w szczególności w ramach dopłat bezpośrednich i zazielenienia.

Następnie Poseł Siekierski zabrał głos na temat embarga rosyjskiego mówiąc, że pomimo faktu, iż Parlament Europejski był pod wrażeniem szybkiej reakcji KE na nałożone embargo poprzez Federację Rosyjską, w szczególności odnośnie środków na wycofanie z rynku niektórych owoców i warzyw oraz w kwestii pomocy dla prywatnego magazynowania produktów mleczarskich, jednocześnie wyraził swoje żywe zaniepokojenie tym, że wysokość zaproponowanego na te środki finansowania była niewystarczające. Przewodniczący Siekierski także podjął temat o nowym Transatlantyckim Partnerstwie w Dziedzinie Handlu i Inwestycji (TTIP) ze Stanami Zjednoczonymi. Według Posła Siekierskiego, Komisja Rolnictwa Parlamentu Europejskiego widzi zagrożenia oraz szanse dla sektora rolnictwa w tej umowie. Szef Komisji Rolnictwa PE jasno podkreślił, iż koniecznie będzie unikanie sytuacji jakie się pojawiały w przeszłości podczas negocjacji handlowych, mianowicie to, że interes sektora rolnego został poświęcony na rzecz interesów innych sektorów.

Następnym mówcą na kongresie był Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi RP Marek Sawicki, który zabrał głos w ramach panelu pt. „Jak zagwarantować wspólnotowy charakter WPR w ramach przyszłych reform WPR?”. Minister Sawicki rozpoczął swoje wystąpienie podkreślając, że aby Wspólna Polityka Rolna miała wspólnotowy charakter, musi ona być po pierwsze oparta na wspólnych i jasnych zasadach, a po drugie, musi być oparta na wspólnym, silnym budżecie służącym do finansowania WPR, który powinien być rozdzielany między państwa członkowskie w jasny i sprawiedliwy sposób, aby nie pozostawiać wrażenia nierównego traktowania. Następnie Minister Sawicki odniósł się do elastyczności umożliwiających państwom członkowskim dostosowania poszczególnych instrumentów do własnych potrzeb i specyfiki, podkreślając, iż aby unikać potencjalnego negatywnego wpływu takich elastyczności na wspólnotowość WPR jej zasady powinny być jednakowe dla wszystkich państw, a Komisja Europejska powinna uważnie monitorować ich stosowanie, tak aby nie doszło do nadużyć lub zakłóceń na wspólnym rynku. Kolejnym tematem wygłoszonym w wystąpienie Ministra dotyczyło praktyki stosowania instrumentów kryzysowych szczególnie w stosunku do obecnie trwającego embarga. W tym zakresie, Minister Sawicki podkreślił, iż kryzys dotyka wszystkich producentów-tych indywidualnych oraz tych zrzeszonych- równoznacznie, a więc instrumenty przeciwkryzysowe powinny zabezpieczyć wszystkich, których dotyka kryzys, a sytuację kryzysową nie powinno się wykorzystywać na rzecz pobudzania rolników aby się zorganizowali.

Kończąc swoje wystąpienie, Minister Sawicki zwrócił uwagę na skomplikowaną strukturą WPR na jaką się przekształciła po jej reformie. Według polskiego Ministra Rolnictwa, nowa WPR stała się niejasna dla rolników i dla administracji oraz wiąże się z dodatkowymi obciążeniami, które nie do końca są uzasadnione. Argumentując swoje opinię, Minister Sawicki stwierdził, że zadania stawione przed obydwoma filarami w nowej perspektywie WPR zostały wymieszane a system dopłat bezpośrednich będzie jeszcze bardziej skomplikowany. Według Polskiego Ministra Rolnictwa, realne uproszczenie powinno być jednym z priorytetowych celów każdej przyszłej reformie Wspólnej Polityki Rolnej.

W panelu pt. „Jak zagwarantować wspólnotowy charakter WPR w ramach przyszłych reform WPR?” uczestniczył Przewodniczący NSZZ RI „Solidarność” oraz wiceprzewodniczący Komitetu COPA Jerzy Chróścikowski.

Swoje rozpoczął wystąpienie krytykując budżet przeznaczony na WPR. Podkreślił, że jest niedopuszczalne aby budżet przeznaczony na Wspólną Politykę Rolną na lata 2014-2020 był niższy niż budżet, który został przeznaczony na WPR w latach 2007-2013. Skrytykował także podział środków WPR na kraje członkowskie mówiąc, że w 2004 r. mówiono nowym krajom członkowskim, że będą zaczynały od 25% stawki dopłat bezpośrednich a w 2014 r. będą miały dopłaty wyrównane, co jak wszyscy dzisiaj wiemy nie nastąpiło, a płatności historyczne, nie odzwierciedlające obecnych realiów, dalej w rzeczywistości istnieją. Następnie podjął temat embarga rosyjskiego, stwierdzając, że działania i instrumenty proponowane przez Komisję Europejską były nie wystarczające. Ponadto, według niego, Komisja musi zacząć proponować realne instrumenty rynkowe, które rzeczywiście pomogą rolnikom w czasach kryzysowych, podkreślając, że dzisiejsze mechanizmy nie odzwierciedlają rzeczywistej sytuacji rynkowej. Widać to chociażby po mechanizmie skupu interwencyjnego, gdzie cena interwencyjna pszenicy jest niezmienna od 12 lat i wynosi zaledwie 101 euro, co w sytuacji kryzysowej nie dostarczy realnej pomocy dla rolników aby taki kryzys przetrwali. Kończąc swoje wystąpienie, odniósł się także do zapowiedzi nowego Komisarza Paula Hogana, twierdząc, że jego deklaracje, szczególnie dotyczące rozsądku wdrażania zazielenienie oraz upraszczanie WPR idą w dobrym kierunku, a przedstawiciele rolników są gotowi poprzeć takie działania, o ile znajdą one odzwierciedlenie w praktyce.

Podczas kongresu, przyjęto także następującą deklarację komitetów COPA-COGECA:

W unijnym sektorze rolnym zatrudnienie znajduje niemal 26 mln osób, z których większość pracuje w gospodarstwach rodzinnych przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Sektor ten stanowi centrum aktywności na obszarach wiejskich, wytwarza żywność wysokiej jakości dla 500 mln europejskich konsumentów, a równocześnie dba o środowisko i różnorodność biologiczną. Produkcja rolna w UE-28 osiąga wartość ponad 400 mld euro. UE jest także największym na świecie eksporterem produktów rolnych i spożywczych, które stanowią trzy czwarte unijnego bilansu handlowego netto. Unijny sektor rolny i leśny konsekwentnie i w znacznym stopniu przyczyniają się do osiągnięcia celów strategii UE na rzecz wzrostu i zatrudnienia.

Rolnicy prowadzący gospodarstwa rodzinne i spółdzielnie rolnicze zmagają się jednak z coraz większą liczbą wyzwań, takich jak wysokie koszty produkcji, zmiana klimatu, coraz częstsze ekstremalne warunki pogodowe czy bariery handlowe. Aktualnie uderzyła w nich polityka międzynarodowa - aspekt, za który nie są odpowiedzialni. Bardzo często wywołane w ten sposób spadki cen nie są przenoszone na konsumentów, przez co dystrybutorzy i inne podmioty łańcucha mają okazję do podniesienia swoich marż, co zwiększa brak równowagi w łańcuchu rolno-spożywczym w UE. Dlatego też apelujemy do przywódców UE o udzielenie wsparcia na rzecz badań rynku, które umożliwią znalezienie nowych rynków zbytu, a także na rzecz pobudzenia promocji eksportu.

Ponadto z powodu barier pozataryfowych UE nie może w pełni wykorzystać swojego potencjału handlowego w dziedzinie eksportu produktów rolno-spożywczych. Np. ze względu na bariery fitosanitarne unijne owoce i warzywa nie mają dostępu do amerykańskiego rynku. Dodatkowo różne przepisy dot. etykietowania i opakowania mogą w sposób drastyczny podwyższać ceny produktów. Ta kwestia wymaga naszej uwagi.

Co więcej, nowa WPR niesie za sobą ryzyko mniejszej przejrzystości zasad, a nadmiar biurokracji zahamuje inwestycje i konkurencyjność sektora.

W celu utrzymania wymiany pokoleń wszystkie rodzaje gospodarstw rodzinnych muszą być rentowne i opłacalne. W związku z powyższym Copa-Cogeca wzywa Radę, Parlament Europejski i Komisję Europejską do potraktowania gospodarstw rodzinnych priorytetowo, zagwarantowania im niezbędnych narzędzi i ograniczenia barier handlowych. Rada, Parlament Europejski i Komisja Europejska muszą przede wszystkim zagwarantować:

- Dostęp do gruntów i zasobów naturalnych dla gospodarstw rodzinnych;

- Zwiększenie inwestycji w sektorze oraz pobudzenie badań i innowacji, przy jednoczesnym przekazywaniu wiedzy rolnikom, co zachęci ich do stosowania innowacyjnych rozwiązań;

- Stworzenie odpowiednich warunków do powoływania organizacji producentów, np. spółdzielni rolniczych, które pomogą rolnikom w prowadzeniu wspólnej sprzedaży towarów, zapewnią wyższą wartość produktów w celu zagwarantowania wyższych dochodów oraz ułatwią radzenie sobie z ekstremalnymi wahaniami na rynku;

- Odpowiednie szkolenia i wykształcenie dla rolników;

- Jednakowe wsparcie dla mężczyzn i kobiet w ich dążeniach do stworzenia godnych warunków życia dla nich samych, ich rodzin i wspólnot;

- Wsparcie dla młodych rolników, które pomoże im stawić czoła trudnościom towarzyszącym przede wszystkim rozpoczynaniu działalności;

- Uznanie roli spółdzielni rolniczych i ich wspieranie w odpowiedzi na potrzeby gospodarstw rodzinnych związane z dostępem do rynków oraz włączeniem społecznym i gospodarczym w regionach, w których działają;

- Rozwiązanie problemu nadużyć i nieuczciwych praktyk w łańcuchu żywnościowym, aby rolnicy mogli łatwiej uzyskiwać dochody z rynku;

- Rozwiązanie problemu barier pozataryfowych w handlu i uznanie oraz ochrona na całym świecie produktów objętych oznaczeniami geograficznymi (OG);

- Pomoc w walce z podrabianymi środkami spożywczymi i piractwem rolniczym;

- Wspólnotowy charakter wspólnej polityki rolnej (WPR) oraz ograniczenie biurokracji;

- Udostępnienie dodatkowych środków finansowych spoza budżetu WPR w sytuacjach kryzysowych.

Trzeciego dnia kongresu odbyło się seminarium pt. „Wpływ wielofunkcyjnej gospodarki leśnej na rozwój obszarów wiejskich oraz debata nad kolejnymi krokami”.